İnsanlara karşı dost canlısı tavırları, enerjileri ve sevimlilikleri ile en sevilen evcil hayvan türlerinden biri olan guinea pig, ihtiyaç duyduğu bakımlarla buluşup veteriner hekimin kontrolünde kaldığında ve elbette sağlıklı beslendiğinde birçok kemirgen türü için uzun sayılabilen bir süre hayatta kalabiliyor. Her ne kadar genel olarak sağlıklı olarak kabul edilse de tüm evcil hayvanlar gibi ginepigler de bazı sağlık sorunlarıyla karşılaşabiliyor. Guinea piglerde yaygın görülen sağlık sorunları hakkında hazırladığımız bu yazımızda guinea pig sağlığına ilişkin önemli bilgiler bulabilirsiniz.
Kafeslerinde tek başına yaşayan ginepiglerde sağlık sorunları; yaşlanma, diş problemleri, üreme sorunları, yaralanma, sindirim sistemi problemleri, C vitamini ve bakım yetersizliği gibi unsurlar doğrultusunda şekillenir. Virüsler ve bakteriler nedeniyle meydana gelen bulaşıcı hastalıklar çoğunlukla birden çok ginepigin birlikte yaşamasının bir sonucudur. Guinea pig sağlık sorunlarıyla ilgili genel bir girişin ardından, gelin birlikte sık görülen sağlık sorunlarının detaylarına inelim.
Her zamankinden daha az dışkılama ya da dışkılamama, iştahta azalma ve ishal gibi belirtiler gözlemlenen ginepiglerin veteriner hekimin kontrolünden geçmesi gerekir. Bu gibi belirtiler viral enfeksiyonların, beslenmede yapılan hataların, diş ve sindirim problemlerinin sonucu olabilir.
Ginepiglerde ileus hastalığı olarak da bilinen bağırsak tıkanması yaygın görülen sağlık sorunlarındandır. Önlenebilmesi için diş sağlığının kontrol altında tutulması, diyetlerine lifli besinlerin eklenmesi, beslenme planlarının aniden değiştirilmemesi önemli adımlar olarak değerlendirilir. Gastrointestinal yolda gaz birikmesi sonucu meydana gelen bu sorun guinea pig için ciddi sonuçlar doğurabilir. Kimi zaman altta yatan bir sağlık sorunu da sindirim sistemi sorunlarına yol açabilir.
C vitamini guinea pigler için esansiyel vitaminlerdendir, diğer bir deyişle ginepigler metabolizmaları için gerekli C vitaminini kendileri üretemezler. Bu nedenle beslenmelerinde yeterli oranda C vitamini bulunması şarttır. C vitamini cilt sağlığının korunmasında, eklem hareketliliğinin ve diş eti sağlığının devamlılığında rol oynar. C vitamini eksikliği oluşması durumunda ginepigler enfeksiyonlar dâhil olmak üzere birçok hastalığa yakalanabilirler. C vitamini eksikliği yaşayan guinea piglerde tüy kalitesinde azalma, eklemlerde şişme, ciltte veya diş etlerinde yara oluşumu, hareket etmede zorlanma gibi çeşitli belirtiler meydana gelebilir.
Ginepiglerin günde 10-50 mg C vitaminine ihtiyaç duydukları ve bu miktarın yaş, stres seviyesi ve genel sağlık durumunda değişebileceği bilinir. C vitamini ile buluşmalarını sağlamak için içeriğinde C vitamini bulunan pelet yem çeşitleri ile beslenmeleri tavsiye edilir. Sularına C vitamini damlatmak suyun tadını değiştirip su tüketimlerini azaltabilir ve C vitamini suda çok çabuk bozulacağından faydası deneyimlenemeyebilir.
Guinea piglerin ön dişleri ve azı dişleri sürekli uzar. Dişlerinin anatomik yapıları ve dairesel çiğneme hareketleri dengelidir, bu denge bozulduğunda diş ve diş eti sorunları ile karşılaşmaları riski çok yüksektir. Dişlerinin uzamasına ek olarak ginepiglerde diş eti iltihabı da görülebilir.
Ginepiglerde diş ve diş eti sorunlarının öne çıkan nedenleri şu şekilde sıralanabilir:
Ginepiglerde sağlık sorunları söz konusu olduğunda ektoparazitler hakkında da bilgi sahibi olunması önemlidir. Her zamankinden fazla kaşınan ve kendini tırmalayan guinea piglerde dış parazit şüphesi ortaya çıkar. Dış parazitler bir ginepigden diğerine geçebileceği gibi aynı zamanda oyuncaklarından da bulaşabilir. Kafeslerine yeni bir ginepig eklenmek istediğinde yeni evcil hayvanın cilt sorunları yaşamadığından emin olunması önemlidir. Aynı zamanda kafese yeni bir oyuncak ya da farklı bir ekipman yerleştirileceğinde ürünün 1 gün boyunca buzlukta dondurulması tavsiye edilir. Ekstrem soğuk parazitleri yok etmenin pratik bir yoludur.
Ginepiglerde akciğer ve solunum yolu hastalıkları kısa sürede ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle nefes darlığı gibi spesifik bir belirti gözlemlendiğinde zaman kaybetmeden veteriner hekimlerce muayene edilmeleri ihmal edilmemelidir. Zatürre, onlar için önemli bir sorundur. Akciğerlerde enflamasyon oluşması ile karakterize bu sağlık sorunu genellikle bakteriyel enfeksiyonlar nedeniyle meydana gelir. Nadir de olsa adenovirüs kaynaklı olarak oluşabilir. Burun akıntısı, nefes almakta zorlanma ve hapşırma yaygın belirtilerdir. Guinea piglerde zatürre ile birlikte konjonktivit, ateş, kilo kaybı, iştahsızlık ve depresyon da görülebilir.
Genç ginepiglerde cilt tümörleri ve lösemi görülebilmekle birlikte genelde 5 yaşından küçük ginepiglerde kanser türleri pek yaygın değildir. Kuyruk tabanlarında iyi huylu cilt tümörleri ortaya çıkabilir, tedavi cerrahi ile yapılır. Ginepiglerde oluşan tümörlerin yaklaşık dörtte biri üreme yolunu etkiler. Yumurtalıklarda ya da rahimde görülen bu tümörlere ek olarak hem dişi hem erkek ginepiglerin meme bezlerinde de kanser görülebilir.
Kalsiyum birikmesi nedeniyle vücut dokularının sertleşmesi olarak kısaca açıklanabilen metastatik kalsifikasyon, çoğunlukla herhangi bir belirti göstermeden hayati tehlikeye neden olur. Genellikle 1 yaşından büyük erkek ginepiglerde görülen bu sağlık sorununun belirtileri arasında kilo artışı, idrarda fazlalaşma, kaslarda ve eklemlerde sertleşme olabilir. Kesin nedeni bilinmez yine de diyette aşırı kalsiyum, fosfor ve D vitamini bulunmasının ve magnezyumun az olmasının etkisi olduğu düşünülür. Bu nedenle beslenmelerine kaliteli kuru yemlerden dâhil edilmesi önemlidir. Bu yemler ihtiyaç duydukları vitamin ve mineralleri dengeli bir şekilde metabolizmalarına almalarına yardımcı olur.
İç kulak enfeksiyonu, guinea piglerde yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Başlarını sallama, kilo kaybı ve beslenme sorunları gibi şikâyetlerle kendini belli eden iç kulak enfeksiyonu antibiyotik tedavisini gerektirebilir. Çok nadir durumlarda kulak zarının delinip iç kulaktaki sıvının alınması için cerrahi tedavi gündeme gelebilir. Guinea piglerin gebelik sürecinde olması, ek hastalıklarının bulunması ve strese maruz kalması enfeksiyon riskini artırabilir. Özellikle genç ginepigler enfeksiyonlardan daha fazla etkilenir. Enfeksiyona yol açan bakteriler; damlacık solunumu, doğrudan temas ya da kontamine olmuş objelerle temas gibi farklı yollarla bulaşabilir. Enfekte olan ginepiglerde gözlerde ya da burunda akıntı oluşabilir, hapşırma ve nefes darlığı gözlemlenebilir. Guinea pig ağzı açık şekilde nefes alıyorsa zaman kaybetmeden veteriner hekime götürülmelidir.
Gine domuzları yani ginepigler, ürolit adı verilen idrar yolu taşlarının oluşumuna yatkındırlar. Taşlar enflamasyon, enfeksiyon ve hatta beslenme tercihleri nedeniyle oluşabilir. Genelde mesanede oluşan taşların böbreklerde veya üreterlerde görülmesi de mümkündür. Taşlar idrar yolunu tıkarsa hem yaşamı tehlikeye atabilir hem de ciddi ağrıya neden olabilir. Erkek ginepiglerde taş oluşma ve taş oluşumuna bağlı üretra tıkanıklığı görülme riski daha yüksektir. Acil tıbbi müdahale gerektiren bu sağlık sorunu; yemek yememe, idrar yaparken ses çıkarma, idrarda kan ve idrar yapamama gibi belirtilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
Ginepiglerin yatkın oldukları hastalıkların tamamı önlenemeyebilir yine de birçok sorunun üstesinden doğru bir bakım ve iyi bir gözlemle gelinebilir. Sağlıklı beslenmeleri, dişlerinin uzunluğunun takip edilmesi, onunla temas etmeden önce ellerin yıkanması, sağlıkları ile ilgili bir farklılık gözlemlendiğinde veteriner hekimlerden destek alınması konforlu ve sağlıklı bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir. Ginepiglerin hastalık belirtileri her zaman belirgin bir şekilde ortaya çıkmadığından düzenli veteriner hekim kontrollerinin aksatılmaması gerekir. Düzenli sağlık kontrolleri henüz belirti göstermeyen hastalıkların erken dönemde teşhis edilmesinin yanı sıra bu kemirgen türünün sağlığını destekleyecek tedbirlerin alınmasını da mümkün hâle getirir.
Uzun yıllardır sağlık, teknoloji, tekstil, kozmetik, evcil hayvan sağlığı ve ürünleri ile ilgili içerik üreten Ayşegül Tunçay Bilcen, sosyal medya yönetimi ve dijital pazarlama alanında da uzmanlaşmıştır. İçerik üretimi ve evcil hayvan bakımı ile ilgili deneyimleriyle Petlebi.com blog sayfasında 2020 yılından beri blog içeriği yazmaktadır.
