Kedilerde koksidiyoz, Isospora türü sporlara bağlı olarak meydana gelen bir hastalıktır. Özellikle yavruluk döneminde yaygın görülen bu hastalık dışardan bakıldığı zaman anlaşılacak belirtilere neden olmasa da ciddi semptomlara neden olabileceği unutulmamalıdır.
Coccidia ya da koksidiyumlar kedilerin bağırsaklarını enfekte eden ve koksidiyoz hastalığına neden olan prozonlar yani tek hücreli organizmalardır. Bağırsak paraziti olarak da tanımlanan koksidiyumların pek çok farklı türü vardır. Kedilerde yaygın olarak görülen koksidiyumlar ise Isospora felis ve Isospora rivolta olarak adlandırılır. Toxoplasma ve kriptosporidyum enfeksiyonlarına da koksidiyum türleri neden olarak ancak bu türler Isosporalara kıyasla daha az yaygındırlar.
Koksidiyumlar bağırsak yolunda yaşarlar ve ishale neden olurlar bu nedenle de bağırsak solucanları ile karıştırılabilirler ancak koksidiyumlar bağırsakları kaplayan hücreler arasında yaşayan mikroskobik parazitlerdir.
Kedilerde koksidiyoz hastalığına yol açan farklı koksidiyumlar vardır. Bunlar;
Koksidiyoz belirtileri arasında yaygın olarak ishal vardır. Bu hastalığın en bariz semptomu da ishal olarak bilinmektedir. Enfeksiyonun şiddetine ve kedinin genel sağlık durumuna göre semptomların şiddeti değişiklik gösterebilir. Enfeksiyonun kötüleşmesi halinde kedinin karnında rahatsızlık ve ağrı hissi meydana gelir, kedi karnına dokunulduğu zaman tepki verebilir, dışkısını yaparken ağlama benzeri sesler çıkarabilir. İshal uzun süreli devam eder ve tedavi edilmezse kedide dehidrasyon oluşmasına nedenler. Dehidrasyon kediler için oldukça ciddi bir durumdur. Dehidrasyona bağlı olarak ciltte gerilmeler başlar, kedinin derisi kaldırıldığı zaman yukarıda kalır ve eski haline dönmesi uzun sürer. İlerleyen enfeksiyonda ishale kusma eşlik eder. Toxoplasma enfeksiyonunda kedilerde iştahsızlık ve halsizlik gibi semptomlar görülebilir.
Belirtiler özetle;
Koksidiyoz teşhisi kediden alınan dışkı örneğinin mikroskobik incelemesinin yapılması ile yapılır. Koksidiyoza neden olan tek hücreliler bağırsak solucanı yumurtalarından çok daha küçük olduğu için incelemenin detaylı bir şekilde yapılması gerekir. Yaygın olarak görülmeyen parazitlerin teşhisi için kan testi yapılması gerekebilir.
Kedilerde koksidiyozun ortaya çıkmasının temel nedeni kedi dışkısına ya da dışkı ile kontamine olmuş bir ortamda bulunan parazitleri yutmaları sonucunda ortaya çıkar. Enfekte olan hayvanlarla aynı ortamı paylaşmak, fare ve kuş gibi ara konakların yenmesi sonucunda enfekte olmak gibi nedenlere bağlı olarak kedilerde koksidiyoz ortaya çıkabilir. Dışarıda zaman geçiren kedilerde görülme olasılığı çok daha yüksek olan bu enfeksiyon kedinin kontamine olmuş bir besin ya da eşya ile temas etmesi sonucunda da ortaya çıkabilir.
Yavru kedilerde koksidiyoz yaygın olarak görülür ancak kediler bu hastalık ile doğmazlar. Doğumlarından sonra anne dışkısına maruz kalmaları enfekte olmaları için yeterlidir. Koksidiyoz yavru kedilerin bağışıklık sistemlerinin az gelmiş olması sebebiyle onlar için daha tehlikelidir. Anne enfekte olmuşsa, toxoplasma gondii'nin enfekte eden ookist evresindeyse emzirme yoluyla da yavrusuna hastalık bulaştırabilir.
Kedilerde koksidiyoz genellikle ilaç ile tedavi edilebilen bir sağlık sorunudur. Kedilerde koksidiyoz tedavileri kedinin vücudundaki paraziti öldürmeye yönelik ilaçlar ile yapılır. İlaç tedavisi 5 ila 20 gün aralığında devam eder. Koksidiyoz sebepli ishal ve ishale bağlı dehidrasyon sonucunda ilaç tedavisine ek olarak destekleyici tedaviler uygulanması gerekebilir. Tedavi devam ederken kedinin yeniden enfekte olmaması için yaşam alanın dezenfekte edilmesi ve parazite maruz kalabileceği durumların engellenmesi önemlidir. Kedilerde koksidiyoz herhangi bir tedavi gereksinimi olmadan da geçebilir, kedinin bağışıklık sistemi güçlü ise parazitten kendiliğinden kurtulması da olasıdır.
Kedilerde koksidiyozun en yaygın neden olan Isospora türleri insanları enfekte etmemektedir. Ancak Toxoplasma ve kriptosporidyum teşhisi olan bir kedinin birlikte yaşadığı insanların dikkatli davranması gerekir. Özellikle bağışıklığı baskılanan bireylerin enfeksiyon riski oldukça yüksektir. Dikkatli davranmak, kedi dışkısını uygun şekilde tuvaletten çıkarıp evden uzaklaştırmak enfekte olma riskinin en aza indirilmesine yardımcı olur. İnsanlarda görülen toxoplasma vakalarının kedi dışkısının aksine kontamine et tüketimi ile ilişkili olduğu görülmüştür. Kriptosporidyumun ise bazı su kaynaklarında görüldüğü ve insanlara bu yolla bulaşmasının daha yaygın olduğu da bilinmektedir.
Koksidiyozdan korunmanın en etkili yöntemi kedinin kontamine olan yiyecek, dışkı ve sudan uzak durabilmesi, enfekte olan canlılar ile yan yanaya gelmemesidir. Kedinin yaşam alanı hijyeninin sağlanması, kuş ve fare avlamasının önüne geçilmesi enfekte olma riskini belirgin bir şekilde azaltacaktır. Koksidiyozun insana bulaşmasını engellemek için de kedi dışkısının doğru şekilde temizlenmesi ve atılması, yaşam alanlarında hijyen sağlanması gerekmektedir.
Uzun yıllardır sağlık, teknoloji, tekstil, kozmetik, evcil hayvan sağlığı ve ürünleri ile ilgili içerik üreten Ayşegül Tunçay Bilcen, sosyal medya yönetimi ve dijital pazarlama alanında da uzmanlaşmıştır. İçerik üretimi ve evcil hayvan bakımı ile ilgili deneyimleriyle Petlebi.com blog sayfasında 2020 yılından beri blog içeriği yazmaktadır.
