Neredeyse yüzyıllardır hayvanların depremi insanlardan önce hissettiğine dair yaygın bir düşünce vardır. Söz konusu en küçük kıpırtıya bile duyarlı olan, zaman zaman bizim işitemediğimiz seslere ve göremediğimiz noktalara odaklanıveren kediler olduğundaysa "Kediler depremi hisseder mi?" sorusu sıklıkla karşımıza çıkar.
Depremin önceden fark edilmesi can kaybının minimuma indirilebilmesi için son derece önemlidir. Ancak günümüz teknolojisi ile bu pek mümkün değildir. Diğer taraftan kedilerin depremi çok öncelerden hissedebildiği düşünülmektedir. Üstelik çeşitli araştırmalar sonucunda bu düşüncenin doğruluğunu kanıtlayacak nitelikte pek çok sonuç da elde edilmiştir. 1900'lü yılların başından beri yapılan araştırmalar sadece kedilerin de değil, fillerden ipekböceklerine kadar pek çok hayvanın deprem olmadan önce bu durumu hissettiğini göstermektedir.
Depremi hisseden canlılarda gözle görülür davranış değişiklikleri meydana gelmektedir. Bu değişiklikler bazı canlılarda depremden birkaç saniye, bazılarındaysa depremden günler önce fark edilmektedir.
Kediler depremi önceden hissedebilse de bunun nasıl olduğu hâlâ tam olarak bilinememektedir. Bu durum üzerinde konuşulan pek çok teori bulunmaktadır. Bunların büyük bir kısmı da anekdotsal kanıtlara bağlıdır.
Depremin kediler üzerinde oldukça farklı etkileri vardır. Bu etkiler depremin şiddetine ve depremin yaşandığı bölgeye bağlı olarak değişiklik gösterir.
Tüm hayvanlar gibi kediler de deprem sırasında düşen enkaz veya çöken yapılar nedeniyle yaralanabilir veya hayatını kaybedebilir. Bunun yanı sıra deprem kediler üzerinde fiziksel olduğu kadar psikolojik etkiler de yaratır. Depremler kediler için çok stresli bir durumdur. Kediler deprem sırasında genellikle endişeli ve korku dolu bir ruh hâline bürünür.
Güçlü depremler, özellikle de deprem sırasında dışarıda iseler kedilerde yönelim bozukluğuna neden olabilir. Kafaları karışan veya yönlerini kaybeden kediler eve dönüş yolunu bulmakta zorluk çekebilir.
Eğer deprem bölgesinde yaşıyorsanız kedinizi bu duruma hazırlamak son derece önemlidir. Deprem sırasında kediniz içerideyse ona sağlam bir mobilyanın altı gibi saklanabileceği bir alan yaratmayı, ayrıca bol miktarda yiyecek ve suya erişimi olmasını sağlamayı denemelisiniz. Varsa deprem çantanıza kediniz için ekstradan bir su, bir miktar kuru mama ve sakinleşmesine yardımcı olabilecek birkaç tane ödül mamasını ekleyebilirsiniz.
Depremlerden önce kedilerin olağandışı davranışlar sergilediğine dair birçok gözlem vardır. Ancak tüm kedilerin bu şekilde davranmayacağını ve araştırmacıların bu davranış değişiklikleri hakkında hâlâ anlamadıkları çok şey olduğunu göz önünde bulundurmak gerekir. Kedilerde deprem öncesinde yaygın görülen davranış değişiklikleri arasında normalden daha fazla ses çıkarma, hızlı hızlı hareket etme, saklanma ve alışılmışın dışında davranışlar sergileme görülmektedir.
Artan vokalizasyon: Bazı kediler depremden önce normalden daha fazla miyavlayabilir veya uluma benzeri başka sesler çıkarabilir.
Ajitasyon veya huzursuzluk: Kediler depremden önce huzursuz veya tedirgin olabilir, evde sürekli olarak bir yerlere koşturabilir veya normalden daha fazla hareket edebilir.
Saklanmak: Bazı kediler depremden önce yatağın altı veya dolap gibi alışılmadık yerlerde saklanabilir.
Olağandışı davranışlar: Kediler depremden önce yemeyi veya içmeyi reddetmek, daha çok ilgi istemek veya daha agresif, bölgelerine karşı daha korumacı davranmak gibi olağandışı davranışlar sergileyebilir.
Deprem esnasında kediler farklı davranışlar sergiler. Ancak bu davranışlar her kedi için aynı değildir. Ayrıca depremin büyüklüğü ya da merkez üssüne bağlı olarak da bu davranışlar değişiklik gösterebilir. Genellikle depremin şiddeti arttıkça ya da merkez üssüne yakınlaştıkça davranışlar daha şiddetli görülmeye meyilli olur. Kedilerde deprem esnasında görülen davranışlar ile öncesinde görülen davranışlar benzerdir. Genel olarak kediler deprem sırasında gizlenmeye çalışabilir, dengesini kaybedebilir, korkabilir veya alışılmışın dışında bazı farklı davranışlar sergileyebilir.
Birçok kedi deprem sırasında içgüdüsel olarak sığınacak bir yer arayacaktır. Kediniz iç mekândaysa, kanepe veya yatak gibi sağlam bir mobilya parçasının altına veya dolap gibi küçük bir alana saklanmaya çalışabilir. Kediniz deprem sırasında dışarıdaysa bir çalının, bir ağacın veya diğer alçak bir bitki örtüsünün altına sığınmayı deneyebilir.
Özellikle deprem şiddetliyse veya kedi deprem sırasında dışarıdaysa yönelim bozukluğu meydana gelebilir. Bu durum, kedilerin kafalarının karışmasına veya yönlerini şaşırmalarına neden olabilir ve eve dönüş yolunu bulmalarını zorlaştırabilir. Deprem esnasında dışarıda bulunan birçok kedi kafa karışıklığı nedeniyle evin yolunu bulamadığı için kaybolmaktadır.
Bazı kediler deprem sırasında ve sonrasında endişeli veya korkmuş olabilir. Aşırı miyavlayabilir veya sürekli olarak bir yerlere koşabilir. Hatta bazı kediler bir deprem yaşadıktan sonra travma sonrası stres bozukluğu belirtileri gösterebilmektedir.
Deprem sonrasında kedilerde geçici ya da kalıcı davranış değişiklikleri meydana gelebilir. Sarsıntı durduktan sonra bile kediler endişeli veya korkmuş hissetmeye devam edebilirler. Aşırı miyavlayabilir, saklanabilir veya başka sıkıntı belirtileri gösterebilirler.
Bazı kediler depremden sonra sanki başka bir depreme karşı tetikteymiş gibi daha uyanık veya tetikte olabilirler. Bu gibi durumlarda en ufak bir harekete ya da sese karşı sıçrayarak tepki verdiklerini görebilirsiniz. Bazı kediler ise depremden sonra iştah kaybı yaşayabilir veya yemek yemeyi reddedebilirler. Bunun nedeni stres veya endişe olabilir.
Öte yandan depremden sonra daha sevecen olan, sahiplerinin onları rahatlatmasını ve güvende hissettirmesini isteyen kedilerle de karşılaşılabilir. Sürekli olarak sevilmek için sahiplerinin ayaklarına sürtünebilirler ve kucağına çıkabilirler.
Kedileri depremden korumak mümkündür. Deprem öncesinde, sırasında ve sonrasında alınacak önlemler ile kedinin depremden olabilecek en az hasarla kurtulmasını sağlayabilirsiniz. Deprem sırasında kedinizin saklanabileceği güvenli bir yer olduğundan emin olun. Örneğin rahatça girebileceği kutu ya da mobilya altı gibi yerler kedinin hem güvende olmasını hem de güvende hissetmesini sağlayabilir. Ayrıca kediniz için yiyecek, su ve ihtiyaç duyduğu ilaçları içeren bir acil durum kiti oluşturabilirsiniz.
Deprem sırasında sakin kalmak ve kedinize sakin bir şekilde yaklaşmak önemlidir. Eğer deprem esnasında kedinizle beraber kapalı bir alandaysanız onun güvenli bir yerde olacağından emin olmalısınız. Ancak kediniz saklandığında onu bulunduğu yerden çıkarmaya çalışmayın. Kediniz stresli olduğu için onu çıkarmak istediğinizde size saldırabilir.
Kediler deprem sırasında çok korkabilir. Bu yüzden sakinleşmelerine yardımcı olmak önemlidir. Kediniz ipuçlarını sizden alacağı için öncelikle sakin ve soğukkanlı kalmayı denemeli, onunla yatıştırıcı bir ses tonuyla konuşmalısınız.
Kediler deprem sırasında saklanacak bir yer arayabilir, bu nedenle saklanabilecekleri güvenli bir yere erişimleri olduğundan emin olmalısınız. Bu, sağlam bir mobilyanın altı veya taşıma çantası olabilir. Kediniz zaten saklanıyorsa onu dışarı çıkarmaya çalışmayın çünkü bu daha fazla korkmasına neden olabilir.
İlgili mekanizmalar hâlâ tam olarak anlaşılamamış olsa da kedilerin depremleri meydana gelmeden önce hissedebileceğini öne süren bazı bilimsel çalışmalar yapılmıştır.
Physics and Chemistry of the Earth dergisinde 2009 yılında yayımlanan bir çalışmada, 2009 yılında İtalya'da yaşanan L'Aquila depreminden önceki günlerde hayvanların davranışları incelenmiştir. Çalışma, kediler de dâhil olmak üzere birçok hayvanın depremden önceki günlerde huzursuzlandıklarını ve normalden daha fazla ses çıkarma gibi olağandışı davranışlar sergilediklerini ortaya koymuştur.
Journal of Applied Animal Welfare Science dergisinde 2012 yılında yayınlanan bir başka çalışmada, Japonya'da 2011 yılında meydana gelen deprem ve tsunami öncesinde ve sonrasında kedilerin davranışları incelenmiştir. Çalışma, birçok kedinin depremden önceki günlerde saklanma, aşırı miyavlama ve normalden daha agresif olma veya daha çok ilgi isteme gibi olağandışı davranışlar sergilediğini ortaya koymuştur.
Animals in 2020 dergisinde yayımlanan bir çalışmada, Kaliforniya'daki 2019 Ridgecrest depreminden önce ve sonra kedi ve köpeklerin davranışları incelendi. Çalışma, birçok kedinin depremden önceki günlerde saklanma, ses çıkarma ve normalden daha agresif olma gibi olağandışı davranışlar sergilediğini ortaya koydu.
Kediler ve diğer evcil hayvanlar hakkında deprem ile ilgili birçok doğru bilinen yanlış ve efsane mevcuttur. Bunların başında kedilerin depremi inanılmaz bir keskinlikle tahmin edebildiğidir. Her ne kadar kedilerin depremi önceden hissedebildiği düşünülse de bu inanılmaz keskinlikte değildir.
Kediler ve deprem hakkındaki bir diğer yaygın efsane de kedilerin depremde sürekli kaçtıklarıdır. Her ne kadar bazıları kaçmayı deneseler de kedilerin büyük bir kısmı saklanır ve başka davranışlar sergiler. Kedilerin deprem esnasında bulundukları davranışlar çeşitlilik gösterir.
Kedilerin depremlerde insanlardan daha iyi hayatta kalabileceği de bir diğer yanıltıcı bilgidir. Kediler insanlardan daha çevik olsalar ve molozların arasından daha iyi geçebilseler de deprem sırasında yaralanma ve ölüme karşı savunmasızdırlar. İnsanlar gibi kediler de düşen nesneler, çöken binalar veya diğer tehlikeler nedeniyle yaralanabilir veya ölebilir.
Kedilerin deprem öncesinde, esnasında ya da sonrasında göstereceği davranışlar için kesin konuşmak mümkün değildir. Kedilerin depreme verdiği tepkiler çok farklı olabilmektedir. Bu nedenle tek bir yaklaşımdan da bahsetmek mümkün değildir.
Kedinize deprem sırasında ya da sonrasında nasıl yaklaşılması gerektiğini en iyi siz bilirsiniz. Her ne kadar kedinizde gözle görülür bir yaralanma olmasa da deprem sonrasında genel bir kontrol amaçlı olarak kedinizi veteriner hekime götürmeniz tavsiye edilir. Deprem sırasında kediniz saklanmak için sağa sola koşarken bazı yaralanmalar yaşayabilir.
Evcil hayvan sağlığı ve ürünleri dâhil olmak üzere sağlık, tekstil, gıda, dekorasyon ve kozmetik gibi sektörlerde, Türkiye ve dünya genelinde marka bilinirliği yüksek firmalar için içerik üretimi gerçekleştiren Deniz Öz, sosyal medya içerik stratejisi alanında da uzmanlaşmıştır. 2020 yılından bu yana Petlebi.com blog sayfası için düzenli olarak içerik üretmektedir.
