İnsanlar gibi köpeklerde de çeşitli bakteriyel enfeksiyonlar ortaya çıkabilir ve bu enfeksiyonların tedavisinde antibiyotik kullanımı gerekli hale gelebilir. Köpeklerde antibiyotik ilaçlar, çoğunlukla, sağlıklı hücrelere ve mikroorganizmalara zarar vermeden bakteri istilasını önlerler. Antibiyotiklerden bazıları laboratuvarlarda sentezlenir bazıları ise mantarlar, küfler ve bazı toprak bakterileri gibi canlı organizmalardan üretilir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken "köpeklerde hangi antibiyotik kullanılır?" sorusuna verilen yanıtların köpeklerin maruz kaldığı sorun özelinde değişebilmesidir. Örneğin köpeklerde kulak iltihabı için antibiyotik ile vücudun diğer bir bölgesinde oluşan bakteriyel enfeksiyon için kullanılması gereken antibiyotik türü aynı olmayabilir. Her antibiyotik yalnızca belirli bakteriyel enfeksiyonlar üzerinde etki gösterir. Bu nedenle de hangisinin, hangi dozajda kullanılacağının belirlenmesi için veteriner hekimlerin enfeksiyonun türünü ve yayılma durumunu değerlendirmeleri gerekir. Bu yazımızda köpeklerde antibiyotik kullanımı hakkında bilinmesi gerekenleri bulabilirsiniz.
Bakterilerle savaşa geçmeden önce antibiyotiklerin virüsler üzerinde etkisiz olduğunu, viral enfeksiyonların tedavisinde işe yaramayacaklarını hatırlatmak istiyoruz. Geçmiş yıllarda virüs kapan insanlara ve hayvanlara ikincil enfeksiyonların önlenmesi adına antibiyotik tedavisi önerilebiliyordu, ancak günümüzde bu yaklaşım dirence yol açabileceği nedeniyle terk edilmiştir.
Her antibiyotik bakterileri öldürmek için farklı bir mekanizma kullanır. Bazıları bakterilerin hücre duvarı oluşturmasını engeller, bazıları bakteri zarlarını yok eder ve bazıları ise bakterinin protein oluşturma veya DNA kopyalama yöntemini etkiler. Bu nedenle köpeklerde antibiyotik kullanımı söz konusu olduğunda geniş spektrumlu ilaçlar yerine enfeksiyon türü özelinde seçim yapılması etkilidir. Fakat bazı durumlarda kültür sonuçlarını beklemek zaman kaybına neden oluyorsa geniş spektrumlu ilaçlar da tercih edilebilmektedir. Herhangi bir enfeksiyon için tedaviye ne kadar erken başlanırsa mücadele edecek bakteri o kadar az olacağı için antibiyotiklerin etkisi de hızla ortaya çıkacaktır.
Köpeklerde birçok farklı antibiyotik kullanımı söz konusu olabilir. Antibiyotiklerin detayları bizlere "köpeklere hangi durumlarda antibiyotik verilir? sorusunun yanıtlarını da sunacaktır. Elbette her zamanki gibi hangi ilacın, hangi durumda, hangi zor ve hangi süre ile kullanılması gerektiği kararını veteriner hekimlerin uzmanlığına bırakmak gerekir.
Amoxicillin/Clavulanate: Bu antibiyotik kombosunun kullanımı deri enfeksiyonları, solunum sistemindeki enfeksiyonlar, gastrointestinal enfeksiyonlar, boşaltım ve üreme yolları enfeksiyonları durumunda gündeme gelebilir.
Gentamicin: Köpeklerde kulak iltihabı için antibiyotik söz konusu olduğunda, göz enfeksiyonlarında ve zatürre teşhis edildiğinde Gentamicin kullanılabilir. Bu ilaç anti-enflamatuar özelliği nedeniyle şişlik ve kızarıklık gibi durumlarda da tercih edilebilir.
Chloramphenicol: Organlarda bakteriyel enfeksiyon oluşması halinde güvenli pH değerine sahip olan Chloramphenicol tercih edilebilir.
Sulfamethoxole: Köpeklerde idrar yolu enfeksiyonlarının tedavisinde tercih edilir. Ancak kusma, ishal, iştahsızlık ve mide bulantısı gibi şikayetlere neden olur. Bu nedenle Sulfamethoxole kullanılırken köpeklerin bol su içmesi gerekir.
Tetracycline: Protein sentezlenme sürecini engellediği için çeşitli bakterilerin yol açtığı enfeksiyonları tedavi edebilir. Tetrasiklin, başka bir antibiyotiğin etkisiz olduğu kanıtlandığında kullanılır çünkü bakterilerin kendilerini korumak için kullandıkları koruma bariyerlerini aşma kabiliyetine sahiptir.
Tüm bu antibiyotiklerin kullanım şartları, kullanım süreleri ve kullanım dozajları veteriner hekimler tarafından belirlenir. Bu nedenle tıpkı insanlarda olduğu gibi köpeklerde de bilinçsiz antibiyotik kullanılmamalıdır.
Yan etkiler ilaç özelinde değişebilir. Veteriner hekimler tarafından önerilen ilaçların genellikle çok ciddi yan etkileri olmaz, mide bulantısı ve mide bulantısına bağlı kusma ile sınırlı kalır. Ortaya çıkan şikayetlerle baş etmek için yapılması gerekenler hakkında uzmanlar önerilerde bulunacaktır. Aynı zamanda şiddetli semptomların ortaya çıkması halinde de alternatifler sunulacaktır. Köpeklerde en sık görülen antibiyotik yan etkileri şu şekilde sıralanabilir:
Köpekler insanlarda olduğu gibi bu ilaçlara alerjik reaksiyon gösterebilirler. Geçmişte kullanılan ilaçlar sonraki dönemde alerjik reaksiyonlara neden olabilir. Alerji semptomları hafif ve orta şiddette görülebilir. Eğer nefes almada zorluk ve yüzde şişme gibi reaksiyonlar görülürse acilen veteriner hekimlere muayene edilmesi gerekir.
Köpeklerde bazı antibiyotikler mide bulantısına, kusmaya, ishale ve iştah azalmasına yol açabilir. İlaç kullanımına başlandıktan 1-2 gün içerisinde ortaya çıkan bu belirtilerle başa çıkmak için genellikle ilaç verilirken mamanın da verilmesi yeterli olacaktır. Fakat şikayetler artarsa veteriner hekimlere başvurulması gerekir.
Bazı ilaçlar köpeklerde sersemliğe, göz bebeklerinde genişlemeye, başın bir tarafa eğilmesine, istemsiz göz hareketlerine ve nadir de olsa nöbetlere yol açabilir. Bu gibi belirtiler ortaya çıktığında zaman kaybetmeden veteriner hekimlerle görüşülmesi gerekir.
Bakterilerin, onları öldürmek için formüle edilen antibiyotiklere karşı hayatta kalma becerisi geliştirmeleri antibiyotik direnci olarak adlandırılır. Antibiyotik direnci oluştuğunda enfeksiyonların tedavisi mümkün olmaz. Köpeklerde antibiyotik direnci oluşmaması için onlara ihtiyaçları olmadığı takdirde antibiyotik verilmemesi gerekir. Ek olarak bir hastalık neticesinde reçete edilen ilaçların tamamen kullanılmaması da direnç oluşumuna katkı sunabilir. Kısaca şöyle anlatabiliriz. Enfeksiyon tedavisine başlandığında öncelikle en zayıf ve yok edilmesi en kolay bakterilere savaş açılır. Antibiyotiklerin ilk etkilerinden kurtulabilen daha dirençli bakteriler yaşamaya devam eder. Kullanım süresi yarıda kesildiğinde en dirençli bakteriler yok edilmeyebilir ve daha dirençli bakteriler ortaya çıkabilir. Bu süreç kimi zaman kullanılan ilacın artık etki etmemesi ile sonuçlanabilir.
Evcil hayvan sağlığı ve ürünleri dâhil olmak üzere sağlık, tekstil, gıda, dekorasyon ve kozmetik gibi sektörlerde, Türkiye ve dünya genelinde marka bilinirliği yüksek firmalar için içerik üretimi gerçekleştiren Deniz Öz, sosyal medya içerik stratejisi alanında da uzmanlaşmıştır. 2020 yılından bu yana Petlebi.com blog sayfası için düzenli olarak içerik üretmektedir.
