Kedisinin hamile olduğunu öğrenenler için heyecan ve endişe verici bir süreç başlar. Kedi hamile kaldıktan sonra kedi sahiplerinin sorumlulukları da hâliyle belirgin ölçüde artar. Gebelik döneminde kedilerin en sağlıklı şekilde beslenmeleri, veteriner hekim kontrollerine gitmeleri ve doğum yaklaştıkça da sürece özgü ihtiyaçlarının karşılanması gerekir. Doğum sağlıklı bir şekilde gerçekleştikten sonra ise yepyeni bir yaşama adım atılır. Doğum yapan kediler, içgüdüsel olarak annelik görevlerini yaparlar: Anne kedi ve yavru kediler için ayrılmış, ideal sıcaklıktaki yaşam alanında yavrularını beslerler, bakımlarını yaparlar ve zaman içerisinde yavruların ilk eğitimlerini almalarını sağlarlar. Fakat bu doğal akış her zaman bu denli yalın gerçekleşmeyebilir, kedilerde doğum sonrası süreçte çeşitli davranış sorunları ortaya çıkabilir. Kedilerde doğum sonrası davranış değişiklikleri hakkında hazırladığımız bu yazımızda hem sizin hem anne kedinin hem de yavruların yaşam kalitesini artıracak bilgiler bulabilirsiniz.
Doğum yapan kedilerde davranış değişiklikleri meydana gelmesi beklendik bir durumdur. Bu davranış değişiklikleri hakkında detaylara geçmeden önce kedilerde maternal yani annelik davranış bozukluklarına değineceğiz.
Maternal davranış bozuklukları temel olarak iki ayrı kategoride incelenir: annelik davranışı eksikliği ve aşırı annelik davranışı.
Annelik davranışı sergilemeyen anne kediler yavrularından uzak durabilir, yavrularını reddedebilir, yavrularını emzirmekten kaçınabilir, yavrularından bir ya da birkaç tanesine daha farklı davranabilir, kendinden uzaklaşan yavruları yuva alanına getirmeyebilir ya da yavruları sürekli taşıyabilir. Hatta bazı anne kediler yavrularına karşı agresif davranışlar sergileyebilir. Bazı kedilerde ise aşırı annelik davranışı görülebilmektedir. Kedi gebe olmasa ve hatta yakın zamanda doğum yapmasa da şu belirtilerle karşılaşılabilir: meme uçlarında gelişme, cansız objeleri emzirmeye çalışma ve başka bir anne kedinin yavrularını alma.
Kedilerde bu davranış bozukluklarının farklı nedenleri bulunur. Son dönemde yapılan araştırmalarda kedilerdeki bazı genlerin annelik davranışları üzerinde etkili olduğu sonuçları elde edilmiştir. Ek olarak hormonal değişimler ve stres de kedilerin annelik davranışlarında problem oluşmasına yol açabilir. Örneğin evde yaşayan farklı kediler nedeniyle güvende hissetmeyen, insanların aşırı ilgisine maruz kalan, çok fazla gürültülü ortamlarda yaşayan anne kediler hem yavru kedileri reddedebilirler hem de onlara ve insanlara karşı agresif tavırlar sergileyebilirler. İlk kez anne olan kedilerde, annelik davranışı sorunlarının görülme ihtimalinin daha fazla olduğu ifade edilebilir. Kedilerde annelik davranışı ile ilgili bozukluklar, genel tavırlarına da yansıyabilir.
Normalde sevgi dolu tavırlar sergileyen, sakin ve oyuncu bir kediniz varsa anneliğinin ilk günlerinde tavırlarında agresyon belirtileri gözlemlenebilir. Agresyon, doğum sonrası süreçte kedilerde en sık görülen davranış değişikliklerinden biridir. Olası tehlikelere karşı anne kedilerin yavrularını korumaya çalışması sonucu ortaya çıkan bu davranış, bazı kedilerde yavrulara karşı da oluşabilir. Yavrularını korumaya çalışan anneler yavrularının yanına insanları da evdeki diğer evcilleri de yaklaştırmayabilir, olası bir yakınlık oluşumunda saldırmayı tercih edebilir. Doğum sonrası savunmasız kalan yavruları tüm tehlikelerden korumak için sergilenen bu içgüdüsel davranış yavrular olgunlaşıncaya kadar devam edebilir.
Doğum yapan kedilerde yavruları taşıma davranışına da sıklıkla rastlanır. Yavrularının tehlikede olduğunu düşünen anneler, onları kendilerinin güvenli gördükleri bir yere taşıyabilirler. Kedi sahipleri yeni yerlerinin yeterince konforlu olmadığını düşünüp yavruları eski yerlerine taşırsa anne kedi bu tavra direnebilir ve yavrularını tekrar taşıyabilir. Bu nedenle sürece çok müdahale edilmemesi, yeni yerlerinde anne ve yavrular için konforlu bir ortam yaratılması en doğrusu olacaktır.
Doğum gerçekleştikten sonra kedi sahipleri anne kedinin ve yavrularının sağlığını yakından takip etmelidir. Annelerin bu süreçte ideal oranda mama yemesi son derece önemlidir. Emzirme döneminde su tüketimleri de benzer şekilde kritiktir. Yavruların ağırlıkları ve gelişimleri ölçümlenmelidir. Yavruların sağlıklı olduğunun en önemli göstergelerinden biri optimal oranda büyümeleridir.
Kedilerde doğum sonrası davranış değişiklikleri yaygın görülür. Bu değişikliklerin dikkate alınması en doğrusu olacaktır. Kedinin insanlara karşı agresifleşmesi ve/veya yavrularını taşıması gibi durumlarda onlara alan tanınmalıdır. Rahatsız olduğu davranışların sergilenmemesi hem anne kedi hem de sahipleri için ekstra stres oluşmasını engelleyecektir. Bu süreçte etrafta çok fazla insan olmadığından, çok gürültü çıkarılmadığından, kedinin sessiz ve güvenli alanlara erişebileceğinden emin olmak önemlidir.
Beklenmedik davranışlar karşısında ise son derece dikkatli olunması tavsiye edilir. Yavrular dünyaya geldikten sonra hayatta kalabilmek ve sağlıklı bir şekilde gelişebilmek için annelerine ihtiyaç duyarlar. Özellikle anne yavrularına agresyon gösterirse ve/veya yavrularını emzirmezse yavruların hayatı tehlikeye girebilir. Bu durumda maternal davranış bozukluklarının derecesine ve altta yatan nedene göre farklı yöntemlere başvurulması gerekebilir. Örneğin anne kedi ve yavrular birbirinden ayrılabilir, yavrular anne sütü ile benzer besin değerlerine sahip süt tozu ile beslenebilir. Anne kedinin sakinleştirilmesi adına ona özel bir alan yaratılabilir. Tedavi süreci temel olarak durumun yönetilmesine dayanır. Aşırı annelik tavırları ile karşılaşılması durumunda bir süre beklenmelidir. Normal şartlarda dişi kediler kısa sürede normal davranışlarına geri döner. Eğer davranışlar süreklilik kazanırsa ve yapılan testler sonucu hormon seviyelerinde anomali fark edilirse ilaç tedavilerine başlanabilir. Gebelik ve/veya doğum dışında annelik davranışı sergileyen dişi kediler için kısırlaştırma operasyonunun önerilmesi de mümkündür. Kedilerde kısırlaştırma ile hormon dengesizliğinden kaynaklı maternal davranış bozuklukları kontrol altına alınabilir.
Uzun yıllardır sağlık, teknoloji, tekstil, kozmetik, evcil hayvan sağlığı ve ürünleri ile ilgili içerik üreten Ayşegül Tunçay Bilcen, sosyal medya yönetimi ve dijital pazarlama alanında da uzmanlaşmıştır. İçerik üretimi ve evcil hayvan bakımı ile ilgili deneyimleriyle Petlebi.com blog sayfasında 2020 yılından beri blog içeriği yazmaktadır.
