09.03.2022 Veteriner Hekim Tuğba Dağdelen
Kedilerde aşırı kırmızı kan hücresi üretimine polisitemi adı verilmektedir. Polisitemi ile plazmadaki kırmızı kan hücrelerinin sayısı artarak kan kalın ve düşük vizkositeli hale gelir. Kan kalınlaştığında vücutta bulunan küçük ve kılcal damalardan akamaz ve bu nedenle dokulara taşınan oksijen miktarı azalır. Polisitemi tedavi edilmediğinde çok ciddi koroner rahatsızlıklara hatta kalp yetmezliğine yol açabilmektedir. "Polisitemi hastalığı nedir?" sorusunun cevabı ile beraber yol açabileceği problemleri de bilmek gerekir. Kırmızı kan hücreleri vücuttaki dokulara oksijen taşımaktır. Eritropoietin adı verilen hormon kandaki oksijen seviyeleri düştüğünde kemik iliğinden kırmızı kan hücrelerinin üretilmesini sağlar. Kedilerde düşük kırmızı kan hücresi seviyesi oldukça yaygındır ve bu durum anemiye neden olur. Polisitemi adı verilen kırmızı kan hücrelerinin aşırı üretimi ise anemi kadar çok yaygın değildir. Kedilerde polisitemi hakkında merak edilen soruların yanıtlarını yazımızda bulabilirsiniz.
"Kedilerde polisitemi nedir?" sorusu ile beraber bu rahatsızlığın nasıl belirtiler gösterdiği de son derece önemlidir. Kırmızı kan hücreleri kedinin vücudunun tamamını etkilediği için belirtileri de rastgele ve alakasız olabilmektedir. Kedilerde polisitemi belirtileri arasında yorgunluk ve halsizlik, aşırı susama ve idrara çıkma, kasılma nöbetleri, koordinasyon kaybı, güçsüzlük, körlük ve aşırı kanama gibi belirtiler yer alır. Kedilerde polisitemi belirtileri yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle hastalığı aylar boyunca fark etmek zor olabilmektedir. Polisiteminin erken teşhis edilebilmesi son derece önemlidir. Bu nedenle kedinin fiziksel hareketlerinde ya da davranışlarında değişimler meydana geldiğinde vakit kaybetmeden veteriner hekime danışmak gerekmektedir.
Kedilerde polisitemi herhangi bir nedene bağlı olmadan meydana gelebilmektedir. Kırmızı kan hücrelerinin aşırı üretilmesinin nedenleri günümüzde hala daha tam olarak anlaşılamamıştır. Bununla beraber altta yatan bir rahatsızlığa bağlı olarak polisitemi de ortaya çıkabilmektedir. Buna ikincil polisitemi adı verilir. Aşırı susuz kalma, doğuştan gelen kalp bozuklukları, böbrek tümörleri, kemik iliği kanseri, ciddi akciğer rahatsızlıkları, konjestif kalp yetmezliği, kan dolaşımında anomaliler ikincil polisitemiye neden olabilmektedir. Kedide bu rahatsızlıkların herhangi birinin olmadığı durumlarda gelişen polisitemi yüksek ihtimalle birincil polisitemidir.
Kedilerde aşırı kırmızı kan hücresi üretiminin teşhisinin konabilmesi için kapsamlı fiziksel muayene ve hastalık geçmişinin incelenmesi gerekmektedir. Fiziksel muayene esnasında kırmızı gözüken mukoza zarları da incelenir. Veteriner hekimler kılcal damarların yeniden dolma süresini hesaplayabilmek için göğüs bölgesini elle muayene etmektedir.
Detaylı bir tanı için idrar ve kan tahlili de gerekmektedir. Kedilerin kanındaki kırmızı kan hücrelerinin sayısının artışını kontrol etmek için kan tahlilinde PCV ve hemoglobin seviyelerine bakılır. İdrar tahlili ise aslında polisitemi tanısı koymak için kullanılmaz. Ancak bu belirtilere neden olabilecek diğer hastalıkların elenmesi ve ayırıcı tanı uygulanabilmesi için istenir. Diğer taraftan idrar tahliliyle polisiteminin diğer organları etkilemeye başlayıp başlamadığı kontrol edilebilmektedir.
Kedilerde kırmızı kan hücrelerinin aşırı üretilmesi kalp ve dolaşım sistemini etkilemesi nedeniyle veteriner hekim kedinin kalbini de kontrol eder. Bunun için kalbin ve göğüs boşluğunu oskültasyonu, röntgen ve diğer görüntüleme sistemleri ve başka kan testleri gerekebilmektedir.
Polisitemi tedavisi iki şekilde değerlendirilmektedir. İlk olarak kırmızı kan hücrelerinin aşırı üretimini anlık olarak ortadan kaldırmak ve kandaki fazla kırmızı kan hücrelerini vücut dışına almak gerekir. İkincil olarak polisiteminin nedenleri kontrol edilir. İkincil polisitemi durumlarında polisitemiye neden olan rahatsızlığın tedavisine başlanmaktadır. Diğer taraftan birincil polisitemi görüldüğünde ise vakit kaybetmeden tedaviye başlanır.
Flebotomi adı verilen damardan kan alma yöntemi ile vücuttan kan alınır. Bu esnada sıvı kaybının dehidrasyona ya da tansiyon düşüklüğüne olmaması için sıvı enjekte edilir. Kan alınarak vücuttaki kanın incelmesi ve dolaşım sisteminin daha sağlıklı çalışması sağlanır. Kanın vizikositesine bağlı olarak kedinin kilosu başına 5 ile 20 ml kadar kan alınabilmektedir. Bu işlem esnasında kedinin PCV değerleri de anlık olarak kontrol edilir. Bu sayede kedinin kan kalınlığının hedeflenen miktara geldiği anlaşılabilmektedir. Flebotomi esnasında ya da sonrasında anemi riskini düşürmek için veteriner hekim tarafından demir desteği kullanılması tavsiye edilebilmektedir. Polisiteminin kanser gibi bir rahatsızlık sonrası görülmesi durumunda tümörün vücut dışına çıkarılması polisiteminin tedavisini sağlayabilmektedir.
Polisiteminin iyileşme ve yönetim sürecinde ek flebotomi işlemleri gerekebilmektedir. Bununla beraber kedi demir ve sıvı desteğinin yanı sıra ayrıca hidroksiüre tedavisi de almalıdır. Hidroksiürenin kusma, iştah kaybı, ishal, ağız yaraları ve idrar yolları enfeksiyonu gibi ciddi yan etkileri bulunur. Üstelik kullanım süresi de kediden kediye göre değişiklik gösterebilmektedir. Bazı kedilerin aylar ya da yıllar boyunca hidroksiüre alması gerekirken bazı kedilerin ömür boyu kullanması gerekir. Polistemi rahatsızlığı kontrol altına alınıncaya kadar düzenli olarak muayeneye gidilmelidir. Flebotomi sonucu ya da hidroksiüre kullanımı ile aneminin meydana gelmemesi ve ilaç dozlarının sağlıklı bir şekilde sağlanabilmesi için her üç ayda bir kan sayımı da veteriner hekimler tarafından yapılmaktadır.
Veteriner hekim kimliğiyle evcil hayvan sağlığı hakkında farkındalığı artırmak için Petlebi.com blog sayfasına yazıları ile değer katan Tuğba Şenol Dağdelen, evcil hayvanlarda hastalıkların önlenmesi, teşhis ve tedavisi, hayvan davranışları ve ferahı, evcil hayvanlarda beslenme ve diyeti özelinde çalışmalarını sürdürmektedir.
