Mesane taşları temel olarak köpeğin mesanesinde gelişen, idrar yolu enfeksiyonlarına, ağrıya ve idrar yollarının tıkanmasına yol açabilen, boyut ve içerik bakımından farklılık gösterebilen bir mineral topluluğudur. Mesane taşı olan bazı köpeklerde hiçbir belirti görülmeyebilir. Bu durum özellikle mesane taşlarının çok küçük olduğu durumlarda geçerlidir. Bu gibi durumlarda mesane taşları direkt olarak idrar yoluyla vücuttan dışarı atılır. Özellikle erkeklere göre daha kısa ve daha geniş bir üretraya sahip olan dişi köpeklerde bu durum geçerlidir. Diğer taraftan büyük boyutlu taşlar ise mesanenin astar dokusuna ya da üretraya zarar verebilmektedir. Her ne kadar bazı durumlarda klinik belirtiler görülmese bile bu her köpek için geçerli değildir. Köpeklerde mesane taşı belirtileri;
Mesane taşı olan köpeklerde yukarıda sıralanan belirtilerin hepsi görülmeyebilir. Tek başına sadece ağrının belirti olarak görüldüğü durumlarda mesane taşı teşhisi koymak zor olabilmektedir. Köpekte mesane taşı olduğunu anlamak önemlidir çünkü mesane taşları tedavi edilmediği takdirde kronik idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilmektedir. Bu durum köpeklerde hayati tehlikeye neden olabilir.
Köpeklerde taş gelişiminin süresi değişiklik göstermektedir. Taş oluşumu için ortalama olarak birkaç hafta ile birkaç ay gereklidir. Büyük boyutlu taşların gelişmesi daha uzun sürerken iki hafta gibi kısa sürede küçük boyutlu taşlar meydana gelebilir. Taşların büyüme hızı köpekte bulunan enfeksiyona ya da kristalize materyalin miktarına bağlı olarak değişiklik gösterir.
Günümüzde mesane taşlarına neden olan durumlar tam olarak bilinmemektedir. Ancak genetik yatkınlığın ve çevresel faktörlerin mesane taşlarına yol açtığı düşünülmektedir.
Vitaminler ve mineraller sağlıklı ve dengeli beslenmenin olmazsa olmazıdır. Bazı durumlarda mineral açısından zengin bir beslenme mesane taşlarına yol açabilir ya da mevcut taşlaşmanın daha da kötüleşmesine neden olabilir. Bu nedenle veteriner hekime danışmadan köpeğinize vitamin ve mineral takviyesi vermemeniz gerekmektedir.
Mesane taşlarına yol açabilecek bir diğer neden ise idrarın pH dengesidir. İdrarın pH seviyesinin çok düşük ya da çok yüksek olması kristallerin oluşmasına yol açar. Kristaller ise sonunda taşlara dönüşmektedir. Köpeğin idrarının pH seviyesi beslenme ile ilişkilidir ve köpeklerin beslenmesini kontrol ederek pH seviyelerini dengelemek mümkündür. Diğer hastalıkların tedavisi için uzun süre boyunca kullanılan ilaçlar da idrarın pH dengesinin değişmesine ve idrarda kalsiyum miktarının artışına neden olabilir.
Diyabet hastalığı köpeklerde de görülen bir hastalıktır ve bu hastalığın etkilerinden birisi de mesane taşı oluşumudur. Bir endokrin hastalığı olan diyabet, köpeklerde mesane taşlarına neden olan idrar yolu enfeksiyonlarının altında yatan nedenlerden birisidir.
Köpeklerde kalsiyum oksalat taşları oluşmasına neden olabilecek bazı metabolik hastalıklar bulunmaktadır. Cushing hastalığı olan bir köpeğin idrarda kalsiyum atılımını artıran bir hormon olan kortizon daha yüksek seviyelerde üretilebilir. İdrarda ekstra miktarda kalsiyum bulunması taş oluşumuna yol açmaktadır. Bunun dışında enfeksiyonlar, karaciğer şantları, kalsiyum ya da fosfor dengesizlikleri de mesane taşı oluşumuna yol açan diğer faktörlerdir. Mesane taşlarının birden fazla nedeni vardır ancak çoğu durumda taş oluşumuna yol açan nedeni kesin olarak keşfetmek mümkün olmamaktadır.
Farklı mesane taşı türleri bulunmaktadır. Her bir tür farklı minerallerin farklı oranlarda karışımından oluşmaktadır. En sık görülen iki taş türü magnezyum - amonyum - fosfat ya da üçlü fosfat olarak da bilinen strüvit taşları ve kalsiyum oksalat taşlarıdır. Her bir tür bazı belirli şartlara bağlı olarak gelişir.
Strüvit taşları normalde idrarda bulunmayan ancak bazı bakteriler ile üretilen strüvit kristalinden oluşur. İdrarda tek başına strüvit kristallerinin bulunması tedavi gerektirmez ancak üreaz adı verilen bakteriler tarafından üretilen enzim ile birlikte strüvit kristalleri değişikliğe uğrar ve strüvit taşlarını oluşturabilir. Bu gibi durumlarda köpeğin tedavi edilmesi şarttır.
Kalsiyum oksalat taşları ise güçlü bir kalıtsal bileşene sahiptir. Bazı köpekler idrarda kalsiyum oksalat taşlarının oluşumunu doğal olarak engelleyen bir madde olan kusurlu nefrokalsin üretmeye genetik olarak daha yatkındır. Bununla birlikte genetik eğilimi olmayan köpeklerde de kalsiyum oksalat taşlarının görülme riski vardır.
Mesane taşlarını teşhis etmenin birden fazla yolu vardır. Veteriner hekimler çok nadiren taşları teşhis etmek için köpeklerin karın bölgesine baskı uygulamak zorunda kalır. Taşların rektal muayene ya da üriner kateter yerleştirme esnasında şans eseri teşhis edilmesi de mümkündür. Mesane taşlarının teşhisinde en sık tercih edilen ve en güvenilir olduğu düşünülen yöntem röntgen ya da ultrason gibi görüntüleme yöntemleridir. İdrar tahlili de mesane taşı teşhisinde başvurulan yöntemler arasında yer almaktadır. İdrar yollarında birden fazla taş bulunma ihtimali çok yüksektir bu nedenle bir kez mesane taşı keşfedildiğinde tüm idrar yollarının kontrol edilmesi gerekir.
Strüvit taşı vakalarının %85'ini dişi köpekler oluşturur. Ortalama olarak 2 - 4 yaşındaki köpeklerde strüvit daha sık görülen bir mesane taşı türüdür. Mini Schnauzer, Shih Tzu, Yorkshire Terrier, Labrador Retriever ve Dachsund ırklarında strüvit taşlarına daha sık rastlanmaktadır.
Kalsiyum oksalat vakalarının %73'ünü ise erkek köpekler oluşturmaktadır. Kalsiyum oksalat taşları ortalama 5 - 12 yaşları arasında görülmektedir. Mini Schnauzer, Lhasa Apso, Shih Tzu ve Bichon Frise ırklarında kalsiyum oksalat taşı gelişme riski daha yüksektir. Bir mesane taşının mineral bileşenlerinin tam olarak anlaşılabilmesi için taşın laboratuvar ortamında incelenmesi gerekmektedir.
Mesane taşı tedavisi, taşın bulunduğu lokasyona bağlı olarak değişiklik gösterir. Tedavi yöntemleri arasında ameliyat ile alma, taş kırma olarak da bilinen litotropsi, beslenmede değişiklik ve ilaç tedavisi yer almaktadır.
Strüvit tedavisinde tercih edilen yöntemlerden birisi ameliyattır. Her ne kadar cerrahi müdahale sonrasında iyileşme hemen başlasa da bazı riskler bulunmaktadır. Köpeğin genel anestezi alması, ameliyat sonrası ağrı ve ameliyat bölgesinde enfeksiyon riski bunlardan bazılardır.
Strüvit tedavisinde kullanılabilen bir diğer tedavi yöntemi de ürohidropropulsiyon işlemidir. Bu işlemde mesane taşlarının dışarı atılması için sıvı solüsyon kullanılmaktadır. Mesane taşlarının küçük olması durumunda oldukça etkili bir yöntemdir ancak büyük ırk köpeklerde pek tercih edilmemektedir. Ürohidropropulsiyon işlemi genel anestezi altına gerçekleştirilir ve köpeğe üriner kateter yerleştirilir. Bu da enfeksiyon riskini artıran bir yöntemdir.
Lazer litotropsi, taşların küçük olduğu durumlarda cerrahi müdahaleye iyi bir alternatiftir. Lazer ışınları ile taşlar parçalanarak daha küçük hale getirilir ve bu şekilde idrarla vücuttan atılması sağlanır. Lazer litotropsinin en büyük avantajı enfeksiyon riskinin bulunmamasıdır. Ancak yüksek teknolojik ekipmanlarla gerçekleştirilmektedir ve bu nedenle genellikle cerrahi müdahaleden daha maliyetli bir yöntemdir.
Strüvit taşlarında bir diğer tedavi yöntemi ise beslenme alışkanlığını değiştirmektedir. Strüvit taşlarının çözülmesini sağlayan bazı terapötik diyetler bulunmaktadır. Beslenme şeklinin değiştirilmesi en rahat ve en risksiz tedavi yöntemidir. Beslenmede yapılan değişikliklerde taşların küçülme ihtimali bulunmaktadır ancak idrar yollarında tıkanıklığa yol açma riski de bulunur. İdrar yollarında tıkanıklık özellikle dar idrar kanalına sahip olan erkek köpekler için hayati tehlikeye yol açabilmektedir. Strüvit taşlarını tedavi etmeye yönelik olan mamalar yağ ve tuz açısından zengin mamalardır. Bu nedenle bazı sağlık problemi olan köpekler tarafından kullanılması mümkün değildir.
Beslenme şekli her ne kadar strüvit taşlarının oluşumuna yol açmasa da tedavisine yardımcı olabilmektedir. Beslenme değişikliği ile strüvit taşlarının çözünmesi yaklaşık 2 - 3 ay kadar sürmektedir. Ancak çok küçük taşların da tamamen çözündüğünden emin olmak için fazladan bir ay kadar daha beslenme yöntemine devam edilmelidir. Hatta bazı durumlarda taşların tekrarlamaması için özel mamaların uzun süre kullanımı gerekebilir.
Strüvit taşlarının aksine kalsiyum oksalat taşlarının beslenme değişikliği ile çözünmesi ya da küçülmesi mümkün değildir. Küçük boyutlu kalsiyum oksalat taşları genellikle idrarla birlikte vücuttan atılabilir ancak bunun mümkün olmadığı durumlarda tek tedavi yöntemi ameliyattır.
Mesane taşlarını tamamen önlemek oldukça zordur ancak düzenli yıllık kontrollerin yapılması ile mümkün olabilmektedir. Köpeğin etkili bir biçimde takip edilebilmesi için evde yaşayanların mesane taşı belirtilerini iyi bilmeleri gerekir. Doğru beslenme şekli ile mesane taşlarının tekrarlaması önlenebilir. Bununla birlikte taşların önlenmesinde su tüketimi oldukça etkilidir. Suyla seyrelmiş idrarda kristallerin taş formu oluşturması çok zordur.
Köpeğinizin idrar alışkanlıklarını takip etmek, onu doğru bir şekilde beslenmesini sağlamak, yeteri miktarda taze suya erişimi olduğuna emin olmak ve veteriner hekim kontrollerini aksatmamak mesane taşlarının önlenmesi için yapılması gerekenlerdir. Bu nedenle öncelikli olarak köpeğin günlük hayatta yakından takip edilmesi gerekmektedir.
Uzun yıllardır sağlık, teknoloji, tekstil, kozmetik, evcil hayvan sağlığı ve ürünleri ile ilgili içerik üreten Ayşegül Tunçay Bilcen, sosyal medya yönetimi ve dijital pazarlama alanında da uzmanlaşmıştır. İçerik üretimi ve evcil hayvan bakımı ile ilgili deneyimleriyle Petlebi.com blog sayfasında 2020 yılından beri blog içeriği yazmaktadır.
