Evcil hayvanlarla yaşamanın sayısız güzelliği olduğu aşikâr. Yine de bu durumun bazı sağlık risklerini de beraberinde getirebildiği biliniyor. Özellikle kedilerle temas sırasında meydana gelen çizik ve ısırıklar, nadir görülen ancak ciddi sonuçlar doğurabilecek bir hastalık olan kedi tırmığı hastalığı (bartonelloz) ile ilişkilendiriliyor. Genellikle hafif seyreden bu enfeksiyon, bazı bireylerde daha ağır komplikasyonlara yol açabiliyor.

Bu yazıda, bartonella henselae enfeksiyonu olarak da bilinen “Kedi tırmığı hastalığı nedir?”, “Bartonelloz nasıl bulaşır?”, “Kimler risk altındadır?” gibi önemli konular hakkında bilgi bulabilirsiniz.  

Kedi Tırmığı Hastalığı (Bartonelloz) Nedir?

Tıbbi adıyla bartonelloz yani kedi tırmığı hastalığı, kedilerden insanlara bulaşabilen zoonotik hastalıklar arasında yer alır. Bu enfeksiyona bartonella henselae bakterisi neden olur. Genellikle çizik veya ısırık yoluyla bulaşır ve hafif enfeksiyon belirtileriyle kendini gösterir.

Hastalık; lenf bezlerinde şişlik, tırmık yerinde kızarıklık ve bazen ateş gibi belirtilerle seyredebilir. Vakaların çoğu hafif ilerlese de bağışıklık sistemi baskılanmış bireylerde daha ağır komplikasyonlar görülebilir. Kedi tırmığı enfeksiyonu, çoğu zaman kendi kendine iyileşse de bazı durumlarda tıbbi müdahale gerekebilir.

Johns Hopkins Medicine kaynaklarına göre, bu enfeksiyon vücuda girdikten sonra genellikle lokalize bir enfeksiyon başlatır ve lenf sistemi aracılığıyla bölgesel yayılım gösterebilir. Erken dönemde fark edilmediğinde gözleri, karaciğeri ve merkezi sinir sistemini etkileyebilir.

Kedi Tırmığı Hastalığının Nedenleri ve Bulaşma Yolları

Kedi tırmığı hastalığı, bartonella henselae bakterisi taşıyan kedilerden insanlara bulaşan bir enfeksiyondur. Bakteri, özellikle yavru kedilerde daha yaygındır ve dışarıdan tamamen sağlıklı görünen hayvanlar bile taşıyıcı olabilir. Bu durum, bireylerin farkında olmadan hastalığa maruz kalmasına neden olur.

Bartonella bakterisinin en sık görülen bulaşma şekli, kedinin insanı tırmalamasıdır. Çoğu zaman oyun sırasında meydana gelen bu tırmıklar, ciltte küçük kesiklere yol açar ve bakteri bu açıklıklardan vücuda girer. Hastalığın tırmalama yoluyla bulaşma riski, bağışıklık sistemi zayıf bireylerde daha da artar.

Bir diğer yaygın bulaşma şekli kedi ısırığı sonucu enfeksiyon gelişmesidir. Isırık yoluyla doğrudan kana karışan bakteri, birkaç gün içinde enfeksiyon belirtilerini tetikleyebilir. Enfekte kedilerin tükürüğünün açık yaralarla temas etmesi de riskli bir durumdur. Yara bölgesinin kedinin diliyle teması, çoğu kişi tarafından göz ardı edilen ama çeşitli sonuçlara yol açabilecek bir bulaşma şeklidir.

Daha az bilinen ama önemli bir başka etken de pirelerdir. Kediler arasında bakteri geçişine neden olan pireler, enfeksiyona neden olabilir. Böylece insanlarla temasta risk artar. MSD Manual verilerine göre, bakterinin kediye geçişi çoğunlukla pireler yoluyla olurken insana bulaş kediyle doğrudan fiziksel temasla gerçekleşmektedir. Taşıyıcı kediler dışarıdan sağlıklı görünse bile oyun sırasında tırmalama veya ısırma yoluyla hastalık bulaştırabilirler.

Kedi Tırmığı Hastalığı Belirtileri

Kedi tırmığı hastalığı, çoğu zaman çizik ya da ısırık yerinde başlayan lokal belirtilerle kendini gösterir. Enfeksiyon, temas sonrası genellikle 3 ila 10 gün içinde gelişir. İlk belirtiler arasında ciltte küçük, kırmızı kabarıklıklar, sivilce benzeri lezyonlar veya kabuklanma yer alır.

Tırmık yeri kızarıklığı, enfeksiyonun başladığını gösteren en erken bulgulardan biridir. Bu lezyonlar zamanla ağrılı hâle gelebilir ve lezyonların çevresinde şişlik oluşabilir. Esas dikkat gerektiren semptom, temas edilen bölgeye yakın lenf bezlerinde şişme ve ağrı hissidir. Bu durum genellikle koltuk altı, boyun veya kasık gibi bölgelerde ortaya çıkar ve birkaç hafta sürebilir.

Hastalığa sistemik belirtiler de eşlik edebilir. En yaygın olanı kedi tırmığı sonrası ateş ve hâlsizliktir. Bununla birlikte:

• Baş ağrısı, yorgunluk ve kas ağrıları enfeksiyona eşlik edebilir.
• İştahsızlık, bulantı ve hafif karın rahatsızlıkları görülebilir.
• Nadir durumlarda ise göz iltihabı, sinir sistemi tutulumları, hatta karaciğer ve dalak büyümesi gibi ciddi komplikasyonlar gelişebilir.

WebMD kaynağında belirtildiğine göre, belirtiler bazı kişilerde sadece birkaç gün içinde gerilerken özellikle bağışıklık sistemi zayıf kişilerde haftalarca sürebilir. Bilhassa lenfadenopati olarak adlandırılan lenf bezi şişliği, haftalar boyunca devam edebilir ve günlük yaşamı etkileyebilir.

Kimler Risk Altındadır?

Cleveland Clinic kaynağında da kedi tırmığı hastalığının, çoğu bireyde hafif belirtilerle etkisini gösterebileceği ancak bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde daha belirgin komplikasyonlara yol açabileceği vurgulanır. Bu komplikasyonlar arasında karaciğer ve dalak büyümesi, beyin iltihabı ve göz sorunları gibi ciddi risk taşıyan tablolar yer alır.

Enfeksiyon açısından daha yüksek risk altında kabul edilen gruplar şu şekilde listelenebilir:

• HIV/AIDS hastaları, kanser tedavisi görenler, organ nakli alıcıları gibi bağışıklık sistemi zayıf olan ve hastalık riski taşıyan bireyler
• Fiziksel dirençlerinin düşük olması nedeniyle enfeksiyonun kolay ilerleyebileceği yaşlılar ve küçük çocuklar
• Taşıyıcı kedilerle temasta bulunma olasılığı yüksek olan bireyler (örneğin sokak hayvanlarını besleyenler)

Kedi Tırmığı Hastalığı İçin Tanı ve Tedavi Yöntemleri

Kedi tırmığı hastalığı tanısı genellikle semptomlar ve hasta öyküsü doğrultusunda konur. Yakın zamanda kediyle temas edilmesi sonucu meydana gelen tırmalanma veya ısırılma durumuna eşlik eden ve lenf bezi şişmesi ve ağrı gibi bulgular teşhis sürecinde belirleyici rol oynar.

Tanıyı netleştirmek için başvurulan yöntemler arasında şunlar yer alır:

Bartonella kan testi: Enfeksiyona karşı oluşmuş antikorları tespit etmek amacıyla uygulanır.

Lenf nodu biyopsisi: Gerekli durumlarda, şişliğin nedenini belirlemek için küçük bir örnek alınır.

Kan kültürü veya PCR testi: Bakterinin varlığını doğrudan tespit etmek için tercih edilir.

Hafif olgularda tedavi çoğu zaman destekleyicidir.  Kedi tırmığı antibiyotik tedavisi, ateşli seyreden ve lenf bezi büyümesi belirgin olan hastalarda daha sık uygulanır. Bağışıklık sistemi zayıf hastalarda ise antibiyotik tedavisi mutlaka hekim gözetiminde sürdürülmelidir. Semptomların kontrol altına alınması birkaç hafta sürebilir. Bazı lenf nodu büyümelerinin eski hâline dönmesi birkaç ay boyunca devam edebilir.

Kedi Tırmığı Hastalığından Korunma Yolları

Bartonellozdan korunmak, risk grubunda olan bireyler için büyük önem taşır. “Kedi tırmığı hastalığından nasıl korunulur?” sorusunun ilk yanıtı fiziksel teması sınırlamaktır. Ek olarak hijyen, davranışsal eğitim ve veteriner hekim kontrolü gibi önlemleri de kapsar.

Öncelikle, kedilerle oyun oynarken dikkatli olunmalıdır. Ani hareketlerden kaçınılmalı, kedinin korkmasına veya agresifleşmesine neden olacak davranışlar sergilenmemelidir. Ev kedisinden korunma yöntemleri, kedinin düzenli olarak veteriner hekime götürülmesi, pire tedavilerinin aksatılmaması ve tırnaklarının uygun uzunlukta tutulmasıyla başlar.

Tırmalama veya ısırma gerçekleştiğinde şu adımlar izlenmelidir:

• Yaralı bölgeyi bol sabun ve su ile yıkamak
• Alkollü antiseptik veya tentürdiyotla bölgeyi dezenfekte etmek
• Şişlik, kızarıklık veya ateş gibi belirtiler gelişirse vakit kaybetmeden enfeksiyon hastalıkları bölümü ya da bir aile hekimi ile görüşmek

Kedi Tırmığı Hastalığı ile İlgili Sık Sorulan Sorular

İçeriğimizin bu kısmında kedi tırmığı hastalığı hakkında en çok merak edilen soruların yanıtlarını bulabilirsiniz.

Ev kedisinden kedi tırmığı hastalığı bulaşır mı?

“Ev kedisinden bartonella bulaşır mı?” sorusu oldukça yaygındır ve cevabı ne yazık ki evet olabilir. Her ne kadar dışarı çıkmayan ev kedileri daha düşük risk taşısa da bartonella bakterisi taşıyıcılığı yalnızca sokakta yaşayan kedilerine özgü değildir. 

Evde yaşayan kediler de, geçmişte pire enfeksiyonu geçirmişse ya da başka kedilerle temas etmişse bartonella henselae enfeksiyonu taşıyıcısı olabilir. Bu kediler genellikle sağlıklı görünür ve hiçbir belirti göstermeyebilir.

Bağışıklık sistemi zayıf bireyler veya çocuklar için bu risk göz ardı edilmemelidir. Ev kedileriyle oynarken çizik ve ısırık gibi cilt bütünlüğünü bozan durumlar oluşursa, enfeksiyon bulaşma ihtimali ortaya çıkar. 

Bu nedenle ev kedileri de düzenli olarak veteriner hekim kontrolünden geçirilmeli, pire önleyici tedaviler uygulanmalı ve hijyen kurallarına uyulmalıdır. Elbette her kedi tırmalaması tehlikeli değildir. Yine de bulaş riskinin tamamen göz ardı edilmemesi önemlidir. Basit önlemlerle bu risk büyük ölçüde azaltılabilir.

Hastalığın iyileşme süresi ne kadardır?

“Kedi tırmığı hastalığı ne kadar sürer?” sorusunun yanıtı; semptomların şiddetine, kişinin genel sağlık durumuna ve uygulanan tedaviye göre farklılık gösterebilir. Çoğu sağlıklı bireyde hastalık hafif seyreder ve birkaç hafta içinde kendiliğinden düzelir.

Genellikle ilk belirtiler tırmık ya da ısırık sonrası 3 ila 10 gün içinde ortaya çıkar. Ciltteki lezyonlar birkaç gün içinde iyileşirken, lenf bezi şişmesi ve ağrı genellikle 2–3 hafta boyunca devam edebilir. Bazı bireylerde bu şişlikler birkaç ay sürebilir ve günlük yaşamda rahatsızlığa neden olabilir.

Antibiyotik tedavisi uygulanan hastalarda semptomlar daha kısa sürede kontrol altına alınabilir. Ancak bağışıklık sistemi zayıf kişilerde enfeksiyon daha uzun sürebilir, hatta komplikasyonlara yol açabilir. İyileşme sürecini desteklemek için bol sıvı tüketmek, dinlenmek ve enfekte bölgenin hijyenine dikkat etmek gerekir. Tırmık yeri kızarıklığı gibi cilt bulguları geçtiğinde lenf bezlerindeki hassasiyetin uzun sürebileceği unutulmamalıdır.

Kedi tırmığı hastalığı ölümcül bir risk taşır mı?

“Bartonelloz öldürür mü?” sorusu, bağışıklık sistemi zayıf bireylerde büyük bir endişe kaynağı olabilir. Neyse ki çoğu sağlıklı bireyde hastalık hafif ve kendini sınırlayan bir şekilde seyreder. Ancak nadir de olsa bazı durumlarda ciddi ve hayatı tehdit edebilecek komplikasyonlar gelişebilir.

Her tırmalama hastalık belirtisi midir?

Her kedi tırmalaması hastalık belirtisi değildir; çoğu yüzeysel çizik, uygun temizlikle enfeksiyon gelişmeden iyileşir. Ancak tırmık yerinde kızarıklık, şişlik, irin, ateş, ya da lenf bezlerinde hassasiyet gibi bulgular görülürse bu durum, kedi tırmığı hastalığı açısından dikkate alınmalıdır. 

Hastalık şüphesinde test yaptırmalı mıyım, hangi bölüme başvurulmalıdır?

Kedi tırmığı hastalığı şüphesi taşıyan bireyler ateş, hâlsizlik ve lenfadenopati gibi belirtiler yaşıyorsa bir sağlık kuruluşuna başvurması önerilir. İlk olarak aile hekimi ya da iç hastalıkları uzmanı değerlendirme yapabilir. Gerekli görülürse hasta, ileri tetkik ve tedavi için enfeksiyon hastalıkları bölümüne yönlendirilir.

Kedi tırmığı hastalığı ne kadar sürer?

Kedi tırmığı hastalığı, genellikle hafif ve geçici bir enfeksiyon olmakla birlikte, iyileşme süresi kişiden kişiye değişebilir. Sağlıklı bireylerde ciltteki lezyonlar birkaç gün içinde toparlarken lenf bezi şişmesi ve ağrı gibi belirtiler çoğu zaman 2–4 hafta sürer. Bazı durumlarda bu şişlikler 2–3 aya kadar devam edebilir. Bağışıklık sistemi zayıf hastalık riski taşıyan bireylerde hastalık daha uzun sürebilir ve ciddi komplikasyonlar gelişebilir. 

Sorumluluk Reddi Beyanı
Bu içerik yalnızca genel bilgilendirme amacı taşımaktadır ve profesyonel tıbbi tavsiye yerine geçmez. Sağlık durumunuzla ilgili teşhis, tedavi veya yönlendirme için mutlaka doktorunuza başvurunuz. Buradaki bilgiler doğru ve güncel olması için özenle hazırlanmış olsa da  herhangi bir sağlık sorunu yaşanması hâlinde uzman hekimlere danışılmalıdır. Bu metinde yer alan bilgilerin kullanımı sonucunda doğabilecek olası sağlık sorunları veya zararlardan dolayı sorumluluk kabul edilmez. Sağlığınızla ilgili karar almadan önce mutlaka alanında yetkin bir uzmandan görüş almanız tavsiye edilir.

Kaynaklar:
https://www.health.state.mn.us/diseases/bartonella/index.html
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/23537-cat-scratch-fever
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/cat-scratch-disease
https://www.cdc.gov/bartonella/about/about-bartonella-henselae.html
https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/cat-scratch-disease
https://www.cdc.gov/bartonella/about/about-bartonella-henselae.html
https://emedicine.medscape.com/article/214100-overview
https://www.msdmanuals.com/home/infections/bacterial-infections-gram-negative-bacteria/cat-scratch-disease
https://www.petmd.com/cat/conditions/infectious-parasitic/cat-scratch-fever-cats-what-it-and-how-it-treated
https://www.webmd.com/skin-problems-and-treatments/cat-scratch-fever
https://www.healthline.com/health/cat-scratch-disease
https://medlineplus.gov/ency/article/001614.htm