Evcil hayvanların etrafındaki dünyayı nasıl algıladığı konusunda yapılması gereken çok daha fazla araştırma bulunuyor. Bununla beraber kediler için yapılan araştırmalar, köpekler için yapılan araştırmaların yanında çok daha kısıtlı. Hala daha kedilerin bilişsel yeteneklerini tam olarak anlayabilmiş değiliz. Ancak şu ana kadar yapılan araştırmalar sonucunda kedilerin şaşırtıcı derecede keskin bir zekâya sahip olduklarını söylemek mümkün.
Bilişsel yetenekler hayatta kalmayı sağlayan önemli yetenekler arasında yer almaktadır. Kedilerin başarılı birer avcı olmalarının sebebi de bilişsel yetenekleridir. Üstelik bu durum hayatında hiç avlanmamış hatta evden dışarı çıkmamış kediler için bile geçerlidir. Aslında kedilerin vahşi doğadaki akrabaları olan büyük kediler ile görünüş dışında paylaştıkları birçok özellikleri bulunur. Bunların önemli bir kısmı da bilişsel yetenekleridir.
Kedilerin beyinlerinin çalışma biçimleri köpeklerin beyninin çalışma şeklinden çok insanlarınkine benzer. Tüm memeliler benzer beyin yapılarına ve işlevlerine sahiptir. Kediler de tıpkı insanlar gibi zamanın geçtiğini anlayabilirler ya da rüya görebilirler. Hatta yapılan araştırmalara göre kediler aynı zamanda sayı sayabilmektedir. Yaşlanmayla beraber insanlarda olduğu gibi kedilerde de bilişsel fonksiyon bozukluğu ortaya çıkar.
Kediler benzersiz canlılardır ve avcı olmak için evrim geçirmişlerdir. Köpekler ve insanlar da avlanmaya yönelik önemli gelişimler elde etmiştir ancak kedilerin avlanma ve saklanma gerekliliği çok daha fazla olduğu için evrimleri de bu yönde ilerlemiştir. Bu nedenle kediler, yeni bir ortama girdiğinde köpeklerden daha çok korkarlar.
Ancak kedilerin köpeklerden daha agresif olduğu düşünülmektedir. Köpekler 20.000 yıldır insanlarla yaşarken kediler yaklaşık 10.000 yıldır yaşamaktadır. Üstelik köpekler tamamen evcilleşmişken kediler için böyle bir durum geçerli değildir. Kedilerin en sevdikleri oyuncaklar ucunda tüy olan oltalar, zeminde yavaşça hareket eden ipler ya da yumuşak ve tüylü oyuncaklardır. Bu da evcil kedilerin iç güdülerinin insanlarla yaptıkları binlerce yıllık arkadaşlığa rağmen hala vahşi atalarıyla benzer olduğunun bir göstergesidir. Evcil kedilerin iç güdülerini destekleyecek ilgi çekici oyuncakları buradan inceleyebilirsiniz.
Vahşi doğada kediler yiyecek bulmak için günde en az 4 saat harcarlar. Ancak evde kuru mama yediklerinde ve avlanmadıklarında avlanmak için harcamaları gereken enerjiyi oyunlarına yansıtmaları gerekir, bu da oyunlarının köpeklerden farklı olmasını açıklar. Köpekler insanlarla etkileşime girmekten daha memnun olurlarken kedilerin oyunları ise ısırmaya ya da oyuncakların üzerine atlamaya yöneliktir.
Kedilerin oyuncaklarını avlamak ve öldürmek istemesi onların insanlarla birlikte olmaktan hoşlanmadığı anlamına gelmez. Hatta yapılan bazı araştırmalara göre kediler sevdikleri insanla vakit geçirmeyi yemek yemeye tercih edebilmektedir.
Kediler genellikle yabancılar yerine sahipleriyle etkileşime girmeyi severler. Hatta birçok kedi uzun süre boyunca sahibinden uzakta kaldığında ayrılık stresi yaşar. Kediler insanların duygularını anlayabilirler ve ses tonundaki değişikliği fark edebilirler. Ayrıca sahipleriyle uzun süre vakit geçiren kediler sahiplerinin jest ve mimiklerini de ayırt edebilmektedir.
Kediler de sosyal canlılardır ancak bu sosyallik köpekler ile insanlar arasındaki sosyal bağdan farklıdır. Kedilerle köpeklerin insanlarla etkileşimindeki en büyük fark köpeklerin insanlardan yardım beklemesidir. Ulaşamayacağı bir yerde maması olan bir köpek mamaya ulaşmak için sahibinden yardım beklerken kediler bunu yapmazlar.
Kedilerde insanlar gibi gözlemlerden çıkarım yapabilmektedir. Başka bir kediyi, hayvanı ya da insanı izleyerek öğrenebilirler. Kediler yaklaşık 30 saniyelik çalışan hafızaya ve uzun erimli belleğe sahiptir. Köpeklerin kısa erimli belleği kedilere göre daha iyidir. Diğer taraftan kedilerin uzun erimli belleği daha gelişkin olduğu için yaşlanma ya da bir hastalık bu bilişsel aktivite üzerinde etkili olabilmektedir.
Kedilerde de insanlardaki alzheimer hastalığına benzer bir hastalık bulunmaktadır. Kedi bilişsel işlev bozukluğu kedinin yaşlanmayla beraber bilişsel yeteneklerinin gerilemesine yol açan bir sağlık durumudur. Genellikle 10 yaşın üzerindeki kedilerde görülmektedir.
Konu eğitim olduğunda aslında akla ilk gelen köpeklerdir ancak kediler de eğitilebilir canlılardır. Eğitim içinen temel gereklilik kediyi uyaran ve motive eden şeyi bulmak ve ona uygun bir ödül vermektir. Kedilerin severek tükettiği ödül mamalarını burayı tıklayarak inceleyebilirsiniz.
Eğer bir nese görüş alanından çıkarılırsa o objenin var olmaya devam ettiğini ancak o esnada göremediğimizi biliriz. Buna nesne sürekliliği adı verilmektedir. Bu her ne kadar çok basit bir algı olsa da hayvanların bazılarında ve özellikle bebeklerde nesne sürekliliği yoktur.
Kedinin, koltuğun ya da sehpanın altına kaçan oyuncağının oturup geri çıkmasını beklemesi nesne sürekliliğinin olduğunun göstergesidir. Kediler nesne sürekliliği gerektiren testleri başarılı bir şekilde geçebilmektedir ve kendisinden gizlenen nesneleri bulabilmektedir. Kedilerin avcı olması nedeniyle nesne sürekliliği gerekli bir bilişsel yetenektir. Bir avın gizlenmesi ve görüş alanından çıkması durumunda kedinin avlanmaya devam etmesi için onun kaybolmadığı ve sadece gizlendiğini bilmesi gerekir.
Kediler yemek saatinin geldiğini çok keskin bir şekilde bilebilir ve bunu insanlara anlatabilirler. Her ne kadar kedilerin zaman algısı üzerine çok fazla bir araştırma bulunmasa da kedilerin kısa bir zaman dilimi ile uzun zaman dilimini ayırt edebildiği bilinmektedir. Yapılan araştırmalarda kediler 5, 8, 10 ve 20 saniyenin birbirinden farklı uzunlukta zamanlar olduğunu anlayabilmektedir.
Benzer bir şekilde kedilerde az ve çok anlayışı da vardır. Kediler çeşitli nesnelerin miktarını anlayabilir. Bu özellikle avlanma için oldukça önemlidir. Nesne sürekliliği ile zaman ve sayı algısı kedilerin avlanabilmesi ve hayatta kalabilmesi için gereklidir.
Uzun yıllardır sağlık, teknoloji, tekstil, kozmetik, evcil hayvan sağlığı ve ürünleri ile ilgili içerik üreten Ayşegül Tunçay Bilcen, sosyal medya yönetimi ve dijital pazarlama alanında da uzmanlaşmıştır. İçerik üretimi ve evcil hayvan bakımı ile ilgili deneyimleriyle Petlebi.com blog sayfasında 2020 yılından beri blog içeriği yazmaktadır.
