Kedilerde Kuduz Aşısı
Evinde huzurla uyuyan bir kedinin, görünmez bir tehdit taşıyabileceğini düşünmek bile ürkütücüdür. Nitekim bu ihtimal çoğu zaman akıllara gelmez. Fakat bu ihmal, belli şartlar altında ciddi sorunları beraberinde getirebilir. Ciddi tehlikelerden biri de kedilerde kuduz hastalığıdır.
Kuduz, merkezi sinir sistemini etkileyen ve klinik belirtilerin görülmesinin ardından her zaman ölümcül seyreden bir hastalıktır. Hayvanlarda ve insanlarda aynı sonucu doğurur.
Birçok kedi sahibi “Kedim evden çıkmıyor, risk altında olamaz” diye düşünebilir. Oysa kuduz, kapalı alanda yaşayan kediler için de ihtimal dışı değildir. Dışarıdan taşınan enfekte bir hayvan teması, ölümcül zinciri başlatmaya yeter. İşte bu yüzden kedilerde kuduz aşısı, sadece kediyi değil, aynı zamanda onunla aynı evi paylaşan herkesi koruyan bir güvenlik kalkanı olma özelliği taşır.
VCA Animal Hospitals kaynağında da vurgulandığı üzere, aşısız bir kedinin hastalığa yakalanma riski göz ardı edilemez. Düzenli kuduz aşısı, kedinizin yaşamını güvence altına alırken insan sağlığı açısından da kritik bir bariyer oluşturur.
Kuduz Nedir? Kedilerde Kuduz Belirtileri Nelerdir?
Kuduz, sinir sistemini hedef alan viral bir hastalıktır ve etkeni Lyssavirus cinsi bir virüstür. Genellikle tükürük yoluyla bulaşır; yani ısırık ve salya teması kuduzun en sık aktarım yollarıdır. Hastalık ilerlediğinde beyin dokusunda iltihaplanmaya neden olur ve neredeyse her zaman ölümle sonuçlanır.
Kedi kuduz belirtileri arasında ani agresiflik, huzursuzluk, yutma güçlüğü, aşırı salya akışı ve ilerleyen dönemde felç yer alır. Belirtiler ortaya çıktığında hastalığın tedavisi neredeyse imkânsızdır; tek korunma yöntemi düzenli aşılamadır.
Kuduz Aşısı Nedir ve Nasıl Çalışır?
Kuduz aşısı, kedilerin bağışıklık sistemini kuduz virüsüne karşı koruma sağlayacak şekilde uyaran bir biyolojik üründür. Aşı, kediyi hastalık oluşturmadan virüse karşı hazırlamayı hedefler.
Cornell Feline Health Center tarafından aktarılan bilgilere göre, günümüzde kediler için geliştirilen yeni kuduz aşıları adjuvanssız formüllerle sunulmaktadır. Adjuvan, bazı aşılarda bağışıklık yanıtını artırmak için kullanılan bir katkı maddesidir. Bu yeni adjuvanssız kuduz aşısı, kedilerde bağışıklığı korurken aynı zamanda daha az yan etki riski taşıyacak şekilde tasarlanmıştır. Bu formül, üç yıla kadar koruyuculuk sağlayacak şekilde onaylanmıştır.
Kedilere kuduz aşısı mutlaka veteriner hekim gözetiminde yapılmalıdır. Dozun doğru ayarlanması, aşının kedinin sağlık durumuna uygunluğunun değerlendirilmesi ve resmi kayıtların tutulması açısından bu adım zorunludur.
Kedilerde Kuduz Aşısı Ne Zaman Yapılır?
Yavru kedilerde ilk kuduz aşısı genellikle 12–16. haftalar arasında yapılır ve bu ilk dozun ardından 1 yıl sonra pekiştirme (booster) aşısı uygulanır. Bu ilk yıl aşı takviminin doğru takip edilmesi bağışıklığın oturması açısından kritik önemdedir.
Daha önce hiç aşılanmamış yetişkin kedilerde kuduz aşısı, en kısa sürede veteriner hekimin uygun gördüğü şekilde başlatılır. VCA Hospitals, tüm kedilerin düzenli kuduz aşısıyla korunması gerektiğini temel bir veterinerlik uygulaması olarak tanımlar.
Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), kedilerin ilk kuduz aşısından 28 gün sonra “aşılı” kabul edildiğini belirtir. Bu noktadan sonra bağışıklık koruması aktifleşir. Daha önce kuduz aşısı olan kedilerde ise zamanında yapılan booster dozlarıyla koruma hemen geçerli sayılır. CDC aynı zamanda ilk aşıdan 1 yıl sonra tekrar doz yapılmasını, sonrasında ise kullanılan aşı tipine göre 1 ila 3 yılda bir yenilenmesini önermektedir.
Kedinin aşı programı gecikmişse ya da bir doz kaçırılmışsa, veteriner hekim muayenesi sonrası yeni bir takvim oluşturulur. Animal Family Veterinary Care, bu gibi durumlarda bağışıklığın yeniden güvence altına alınabilmesi için aşıların hızla güncellenmesi gerektiğini belirtmektedir.
Kedilerde Kuduz Aşısı Zorunlu mu?
Kuduz, yalnızca kediler için değil, insanlar için de ölümcül risk taşıyan bir zoonotik hastalıktır. Bu nedenle birçok ülkede kedilerde kuduz aşısı yasal olarak zorunlu tutulmaktadır. Türkiye’de de evcil hayvan sahipleri, kuduz aşısını düzenli olarak yaptırmakla yükümlüdür. Tüm kedilere her yıl aşıyı açıkça emreden tekil bir ulusal hükme resmi mevzuatta doğrudan yer verilmemiştir.
Kedi sahiplerinin bilmesi gereken bir diğer nokta da kuduz aşısının salt sağlık için değil, resmi işlemler için de zorunlu olduğudur. Özellikle yurt dışı seyahatlerinde veya kedinin bir barınak ya da pansiyona kabul edilmesinde kuduz aşısı belgesi mutlaka istenir.
Kedilerde Kuduz Aşısı Sonrası Yan Etki Görülür mü?
Kuduz aşısı, kediler için güvenli kabul edilen bir koruma yöntemidir. Her tıbbi uygulamada olduğu gibi bazı yan etkiler gözlemlenebilir. Çoğu kedi aşıdan sonra herhangi bir sorun yaşamazken bazıları kısa süreli ve hafif tepkiler gösterebilir. Kuduz aşısına bağlı yan etkiler genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir.
En sık görülen yan etkiler arasında hâlsizlik, iştahsızlık, hafif ateş ve enjeksiyon bölgesinde hassasiyet yer alır. Bu durumlar kedinin bağışıklık sisteminin aşıya verdiği normal tepkilerden biridir.
Nadir de olsa daha ciddi reaksiyonlar gelişebilir. Bu tür durumlarda kedide aşırı salya, kusma, nefes almada güçlük, yüz ya da boğazda şişlik gösterebilir. Bu tip belirtiler acil veteriner hekim müdahalesi gerektirir.
Kedilere Kuduz Aşısı Yapılmazsa Ne Olur?
Kedilere kuduz aşısı yapılmadığında ilk ve en büyük risk, kedinin sağlığının tehlikeye girmesidir. Kuduz virüsü, enfekte bir hayvanın ısırığı veya tükürükle temas yoluyla kedinin vücuduna girdiğinde merkezi sinir sistemine yerleşir. Hastalık ilerledikçe huzursuzluk, davranış değişiklikleri, yutma güçlüğü ve felç gibi belirtiler ortaya çıkar.
İkinci önemli nokta ise insan sağlığıdır. Kuduz zoonotik bir hastalıktır, yani kedi aracılığıyla insana bulaşabilir. CDC, kuduzun dünya genelinde halk sağlığı için en ciddi enfeksiyonlardan biri olduğunu ve her yıl binlerce insanın bu nedenle hayatını kaybettiğini belirtmektedir.
Yasal açıdan da sonuçlar vardır. Türkiye’de kuduz aşısı resmi olarak zorunlu tutulur: Aşısız kediler kayıt altına alınmaz, seyahat belgeleri düzenlenmez ve pansiyon ya da barınaklara kabul edilmez.
Kedilerde Kuduz Aşısı Hakkında Sık Sorulan Sorular
Kedilerde kuduz aşısı ile ilgili merak edilenler koruyuculuk süresi veya zorunluluklarla sınırlı değildir. Günlük yaşamda kedi sahiplerinin aklında birçok soru oluşur: “Hamile kedilere kuduz aşısı yapılır mı?”, “Evden çıkmayan kediler için kuduz aşısı şart mı?” ve diğerleri…
Yurt dışına çıkarken kedime kuduz aşısı zorunlu mu?
Evet, kedinizle birlikte yurt dışına çıkmayı planlıyorsanız kuduz aşısı resmi bir zorunluluktur. Uluslararası seyahatlerde, kedinizin pasaportunda güncel kuduz aşısının işlenmiş olması gerekir. Aşısı olmayan kediler sınırda geri çevrilebilir ya da karantina altına alınabilir. Bu yüzden yolculuktan en az bir ay önce veteriner hekiminize başvurup aşınızı yaptırmanız en güvenli yoldur.
Hamile kedilere kuduz aşısı yapılır mı?
Hamilelik döneminde kuduz aşısı rutin olarak önerilmez. Çünkü bu dönemde annenin bağışıklık sistemi farklı çalışır ve yavrular üzerinde olası riskler göz önünde bulundurulur. Kedinizin acil bir şekilde aşılanması gerekiyorsa, örneğin kuduz riski yüksek bir temas yaşadıysa, veteriner hekiminiz durum değerlendirmesi yaparak karar verecektir. Hamilelikte gereksiz risk almamak adına aşının doğum sonrasına ertelenmesi, genellikle, en doğru yaklaşımdır.
Kuduz aşısı sonrası kedimi yıkayabilir miyim?
Aşı sonrası kedinizin bağışıklık sistemi çalışmaya başlar. Bu dönemde ekstra stres ya da vücut ısısında ani değişiklikler kedinin toparlanma sürecini zorlaştırabilir. Bu nedenle aşının yapıldığı gün ve sonraki birkaç gün kedinizi yıkamamanız tavsiye edilir. Tüyleri temizlemek için fırçalama ya da özel kedi tüy bakım ürünleri ile tüylerin silinmesi gibi yöntemler kullanılabilir. Özel bir sağlık sebebiyle banyo gerekiyorsa mutlaka veteriner hekiminizden zamanlama konusunda onay alın.
Kuduz aşısı sonrası kedim hâlsizleşti, ne yapmalıyım?
Bazı kediler aşıdan sonra hafif hâlsizlik, iştahsızlık ya da uyku hâli gösterebilir. İlgili belirtiler genellikle bağışıklık sisteminin verdiği normal bir tepkidir ve 24–48 saat içinde bu semptomların kaybolması beklenir. Kediniz yemek yemiyorsa, çok hareketsizse veya bir-iki gün içinde toparlanmıyorsa veteriner hekiminize danışmanız gerekir. Nefes almada güçlük, yüz veya boğazda şişlik gibi ciddi belirtiler görürseniz hiç vakit kaybetmeden acil hekim desteği alın.
Evden hiç çıkmayan kedime kuduz aşısı gerekli mi?
Evet. Kediniz dışarıya çıkmıyor olabilir ama olası bir kaçma durumunda ya da beklenmedik bir temas neticesinde kuduz gündeme gelebilir. Üstelik kuduz aşısı yalnızca kedinizi değil, aynı evde yaşayan tüm aile bireylerini de korur. Bu nedenle evde yaşayan kediler için kuduz aşısının gereksiz olduğu düşüncesi yanlıştır; kuduz aşısı her kedi için hayati öneme sahiptir.
AAHA/AAFP 2020 Kedi Aşılama Kılavuzları, yaşam tarzından (ev içi/dışarı) bağımsız olarak tüm kedilerde kuduz aşısını—FHV-1, FCV ve FPV ile birlikte—“core” (temel) aşılar arasında sınıflandırır.
Kuduz aşısı için aç/tok karnına olmak fark eder mi?
Kuduz aşısı öncesinde kedinizin aç ya da tok olmasının bir önemi yoktur. Önemli olan kedinin genel sağlık durumunun iyi olmasıdır. Aşı günü kedinizin ateşi olmamalı, iştahı yerinde olmalı ve genel davranışları normal görünmelidir. Kediniz hasta veya hâlsizse, veteriner hekim aşıyı erteleyebilir.
Kedimin kuduz aşısı zamanı geçti, ne yapmalıyım?
Aşı takviminde gecikme olduysa paniğe kapılmayın ama ertelemeyin de. En kısa sürede veteriner hekiminize gidip yeni bir program oluşturun. İlk aşının üzerinden bir yıl geçtiyse, tekrar doz yapılmadan kedinizin bağışıklık koruması zayıflayabilir. Düzenli hatırlatma aşıları bağışıklık için çok önemlidir, bu yüzden takvimi aksatmamak kedinizin sağlığını korumanın en güvenilir yoludur.
Kuduz şüphesi olan bir ısırık sonrası kedilerde aşı uygulanır mı?
Bu gibi bir durumda izlenmesi önerilen adımlar VCA kaynağında şöyle özetlenmiştir:
Aşısız bir kedi kuduz virüsüyle temas etmişse ama insanla temas yoksa: Kediye kuduz aşısı yapılmalı ve insanlarla doğrudan temas olmadan uzun süre karantina altında tutulmalı.
Önceden kuduz aşısı yapılmış bir kedi kuduz virüsüyle temas etmişse: Bu durumda hemen bir hatırlatma aşısı yapılır. Sonrasında ise yerel sağlık otoritelerinin belirlediği süre boyunca karantina ve dikkatli gözlem gerekir.
Kaynaklar:
https://vcahospitals.com/know-your-pet/rabies-in-cats
https://www.cdc.gov/rabies/hcp/veterinarians/index.html
https://www.petlebi.com/blog/kedilerde-kuduz-hakkinda-bilinmesi-gerekenler
https://vcahospitals.com/know-your-pet/vaccines-for-cats
https://animalfamilyveterinarycare.com/blog/how-often-do-cats-need-rabies-shots/
https://www.petmd.com/cat/conditions/reproductive/cat-pregnancy-and-kittens-complete-guide
https://www.aaha.org/resources/2020-aahaaafp-feline-vaccination-guidelines/types-of-vaccines/
Evcil hayvan sağlığı ve ürünleri dâhil olmak üzere sağlık, tekstil, gıda, dekorasyon ve kozmetik gibi sektörlerde, Türkiye ve dünya genelinde marka bilinirliği yüksek firmalar için içerik üretimi gerçekleştiren Deniz Öz, sosyal medya içerik stratejisi alanında da uzmanlaşmıştır. 2020 yılından bu yana Petlebi.com blog sayfası için düzenli olarak içerik üretmektedir.
