18.10.2021 Veteriner Hekim Tuğba Dağdelen
Karın bölgesinin sağ tarafında mide ile yan yana konumlanan pankreas, hayati fonksiyonlara sahip bir organdır. Hem tüketilen besinlerin sindirimine yardımcı olacak enzimleri hem de glikoz mekanizmasını ve kan şekerini düzenleyen insülin gibi hormonları üretir. Pankreatit ise en kısa tanımıyla pankreasın iltihaplanması durumudur. Kedilerde pankreatit oluştuğunda genellikle karaciğer ve bağırsak iltihaplanması da eş zamanlı görülür. Bu yazımızda "kedilerde pankreatit belirtileri nelerdir?" ve "kedilerde pankreatit tedavisi nasıl olur?" gibi önemli soruların yanıtlarını bulabilirsiniz. Ancak öncelikle kedi anatomisi ile ilgili çok sık sorulan bir sorunun cevabını vermek istiyoruz.
"Kedilerde pankreas var mı?" sorusu sıklıkla merak ediliyor. Evet, kedilerde pankreas bulunur. Dolayısıyla pankreasla ilişkin hastalıklar da görülür. Kedilerde pankreas, endokrin pankreas ve ekzokrin pankreas olmak üzere farklı işlevlere sahip iki ayrı bölümden oluşur. Endokrin pankreasta kan şekerini düzenleyen glukagon ve insülin hormonları üretilir. Endokrin pankreasta en yaygın görülen bozukluk diyabet mellitus hastalığıdır. Ekzokrin pankreas adı verilen pankreas bölümü ise proteinlerin, karbonhidratların ve yağların sindirimine yardımcı olarak enzimlerin üretiminden sorumludur. Ekzokrin pankreas tarafından üretilen bu enzimler zamanından önce aktive olurlarsa pankreasa ve çevre organlara zarar verebilirler. İşte bu durum pankreatit olarak da bilinen pankreas iltihabına yol açabilir.
Kedilerde pankreas tarafından üretilen bu enzimler normal şartlarda inaktif yapıya sahip olurlar ve pankreastan ince bağırsağın duedonum adı verilen kısmına iletilirler. İnce bağırsağa ulaşan enzimler aktive olur ve sindirim başlar. Pankreatit olması halinde pankreas tarafından salgılanan sindirim enzimleri ince bağırsağa ulaşmadan aktive olur. Bu da şu anlamada gelir, kedilerde pankreatit pankreas enzimleri nedeniyle besinlerin değil pankreasın veya enzimlerin aktive olduğu vücut kısımlarının sindirilmeye başlandığı anlamına gelir.
Kedilerde pankreatit geçmiş yıllarda görülme sıklığı az olarak nitelendirilen bir hastalıktır. Ancak günümüzde veterinerlik alanında gelişen test ve teşhis yöntemleri sayesinde bu hastalığın görülme sıklığının daha fazla olduğu belirlenmiştir. Kedilerde pankreatit her yaşta, her cinsiyette ve her ırktaki kedilerde ortaya çıkabilir.
Kedilerde pankreatit belirtileri gerek tür gerekse şiddet olarak farklılaşabilir. Halsizlik, iştahta azalma, susuz kalma, ateş ya da vücut ısısında düşme, kusma, ishal, karın ağrısı, akciğerlerin etkilenmesi halinde nefes almada zorlanma ve koordinasyon kaybı gibi belirtilerle karşılaşılması mümkündür. Yine her kedide tüm bu belirtilerin görüleceği genellemesini yapmak doğru olmayacaktır.
Kedilerde pankreatit hastalığının kesin nedenleri yerine risk faktörlerinden bahsedilebilir.
Kedilerde pankreatit tanısı konulması için uygulanacak spesifik bir test bulunmaz. Kedilerde pankreatit belirtileri hakkında bilgi aldıktan sonra veteriner hekimler klinik belirtileri değerlendirerek kan testlerine ve görüntüleme tekniklerine başvururlar. Tam kan sayımı ve kimya panelinden oluşan genel bir tarama gerekli olabilir. Birçok kedide kusma nedeniyle karaciğer enzimlerinde yükselme ve elektrolit değişimleri olabilir; bu veriler de tanı sırasında dikkate alınır. Aynı zamanda kırmızı kan hücre sayısında artış ve böbrek değerlerinde değişim de pankreatit tanısı kapsamında değerlendirilir. Fakat tüm bu değişimler yalnızca, kedilerde pankreatit ile ilişkilendirilemez. Bu nedenle gerekli olması halinde pankreastaki akut ya da kronik değişimlerin incelenmesi için pankreastan doku örneği alınması söz konusu olabilir. Biyopsi genel anestezi ve abdominal cerrahi gerektirdiği için tipik vakalarda tercih edilen bir yöntem değildir.
Kedilerde pankreatit tedavisi dört temel amaç doğrultusunda planlanır. Dehidrasyonun, mide bulantısının, ağrının ve beslenmenin yönetilebilmesi adına hafif ve orta şiddetli vakalarda evde tedavi önerilebilir. Akut pankreatit durumunda kedilerin veteriner hekimlerde damar içi ilaç kullanması ve yoğun bir beslenme takviyesi alması gerekli hale gelebilir. Pankreatit tedavisinde sıvı desteği kritik derecede önemlidir. Kedilerde pankreatit nedeniyle dehidrasyon oluşması ve bazı kedilerde kan basıncını etkileyecek denli sıvı kaybı meydana gelmesi mümkündür. Tedavi kapsamında sıvı takviyeleri ile birlikte elektrolit dengesinin de oluşturulması amaçlanır. Pankreatit nedeni olarak iltihaplı bağırsak hastalığı şüphesi yatıyorsa kedilerin hassasiyetleri doğrultusunda bir beslenme planını takip etmesi önemlidir. Aynı zamanda diyabeti olan kediler için tedavi daha uzun sürebilir ve daha kompleks bir şekilde yürütülebilir. Kediler Şeker Hastası Olur mu? Kedilerde Şeker Hastalığı Belirtileri adlı içeriğimize buradan ulaşabilirsiniz.
Kedilerde pankreatit teşhisi sonrası uygulanan tedavilerle uzun dönemli başarılı sonuçlar elde edilmektedir. Yine de kronik pankreatitis ya da ağır vakalarda çeşitli sağlık sorunları ile karşılaşılması mümkündür. Sindirim enzimleri üreten önemli sayıda hücrenin yok olmasına bağlı olarak emilim mekanizması zarar görebilir. İnsülin üreten hücrelerin yok olması halinde ise kedilerde diyabet oluşumu gündeme gelebilir. Bu gibi bir durumda günlük insülin enjeksiyonları gerekli olabilir.
Veteriner hekim kimliğiyle evcil hayvan sağlığı hakkında farkındalığı artırmak için Petlebi.com blog sayfasına yazıları ile değer katan Tuğba Şenol Dağdelen, evcil hayvanlarda hastalıkların önlenmesi, teşhis ve tedavisi, hayvan davranışları ve ferahı, evcil hayvanlarda beslenme ve diyeti özelinde çalışmalarını sürdürmektedir.
