Kedi Tırmalaması Kuduz Yapar mı? Neler Yapılmalı? Nasıl Geçer?

Kısa yanıt şu: Kedi tırmalaması sonucu kuduz bulaşma riski çok az olsa da vardır. Bilhassa tırmalamadan önce kedi patisini temizleyip tırnaklarına salya bulaştırmışsa ve bu salya açık yara ve sıyrıklardan vücuda girmişse kuduz riski gündeme gelebilir. 

Bir kedi tarafından tırmalandığınızda akla gelen ilk soru genellikle aynıdır: “Kedi tırmalaması kuduz yapar mı?” Bu endişe çok doğaldır, çünkü kuduz; sinir sistemini etkileyen, tedavi edilmediğinde ölümcül olabilen bir hastalıktır. 

Bilinmesi gereken kedi tırmalamasının kuduz riski yaratabileceği, fakat bu riskin her durumda geçerli olmayacağıdır. Ev kedilerinde ve düzenli aşılanan hayvanlarda olasılık son derece düşüktür. Öte yandan, sahipsiz veya aşı geçmişi bilinmeyen kedilerde risk daha dikkatle değerlendirilmelidir. 

Bu yazımızda kedi tırmalaması sonrası kuduz riski, belirtileri, ilk yardım adımları ve kedi tırmalaması sonrası kuduz aşısı gibi kritik konuları ele alacağız. 

Uyarı: Buradaki bilgiler tıbbi tavsiye niteliği taşımaz. Kedi tırmalaması veya kuduz şüphesi gibi durumlarda en doğru değerlendirme, yalnızca yetkili bir sağlık kuruluşu veya veteriner hekim tarafından yapılabilir.

Kedi Tırmalaması Kuduz Yapar mı?

“Kedi tırmalaması kuduz yapar mı?” sorusuna mutlak bir “Hayır” yanıtı verilemez. Kedi kuduz taşıyorsa, belirli şartlar altında, tırmalama da bulaşma yolu olabilir.  

Kuduz virüsü (Lyssavirus), esas olarak enfekte hayvanın salyası ile geçer. Isırık yoluyla bulaş en sık görülen şekildir. Tırmalama sonrası deride açık yara varsa ve bu bölge kedi salyasıyla temas ederse bulaşma ihtimali ortaya çıkar.

Ev kedisi ile sokak kedisi arasında risk farkı vardır. Düzenli aşılanan, evden çıkmayan kedilerde kuduz riski son derece azdır. Buna karşın, sahipsiz ya da aşı durumu bilinmeyen bir kedi tarafından tırmalanma riskinin değerlendirilmesini gerektirir. Healthline kaynağı, kedi tırmalamalarında kuduzun yanı sıra bakteriyel enfeksiyon risklerinin de dikkate alınması gerektiğini vurgular.

Kedi tırmalaması ile kuduz bulaşır mı? sorusunun yanıtı bu nedenle koşullara bağlıdır:

• Aşılı ev kedisi: Risk çok düşük kabul edilir.

• Aşısız ama evde yaşayan kedi: Dışarıyla teması varsa risk orta seviyeli olarak değerlendirilir.

• Sokakta yaşayan veya aşı durumu bilinmeyen kedi: Kuduz riski göz ardı edilmemelidir.

Kedi Tırmalaması Sonrası Kuduz Aşısı Yapılmalı mı?

Kedi tırmalaması sonrası kuduz aşısı, temasın “riskli” kabul edildiği durumlarda mutlaka uygulanmalıdır. T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan Kuduz Profilaksi Rehberi’ne göre tırmalama, kuduz açısından riskli temas grubuna girer. Özellikle derin yara, açık doku hasarı ya da salyayla temas varsa, aşı ve gerekirse immünglobulin uygulanması gerekir. Bu noktada en önemli adım, temastan hemen sonra yara temizliği yapmak ve ardından bir sağlık kuruluşuna başvurmaktır.

KLİMİK Derneği tarafından hazırlanan “Kuduz Aşıları” sunumunda belirtildiği gibi, kuduz virüsü ile temas eden kişilere uygulanacak profilaksi iki aşamalıdır: yara bakımı ve bağışıklama. Özellikle derin çizikler, açık yaralar veya salyayla temas ihtimali olan tırmalamalarda hem kuduz aşısı hem de immünglobulin gerekebilir.

Aşının uygulanıp uygulanmayacağı, temasın niteliğine göre değerlendirilir. Kedinin kuduz açısından gözlemlenebilmesi, aşılı olup olmaması ve yaralanmanın yeri önemli kriterlerdir. Sunumda da vurgulandığı üzere, baş-boyun bölgesindeki yaralanmalarda, mukoz membranlara temasta ve bağışıklık sistemi zayıf bireylerde acil aşı ihtiyacı doğar. Bu durumlarda kuduz immünglobulini de ilk doz aşıyla birlikte uygulanmalıdır.

Kuduz aşısı 0, 3, 7, 14. günlerde toplamda 4 doz şeklinde yapılır. Hekim son aşıyı 14 – 28. Gün aralığında da planlayabilir. Belirtilen planlama Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Bakanlığının da önerdiği standart protokole paraleldir. Fakat düzenli kuduz aşısı olmuş ev kedisinin neden olduğu yüzeysel ve kanamayan çiziklerde genellikle aşı gerekmeyebilir. Bu noktada karar, hayvanın 10 gün boyunca gözlemlenmesi ve uzman hekim değerlendirmesiyle verilmelidir.

Daha önce tam doz kuduz aşısı olmuş sağlıklı kişilere, riskli bir temas sonrası sadece 0. ve 3. günlerde iki doz aşı yapılır. Bu kişilerde bağışıklık zaten oluştuğu için immünglobülin verilmesine gerek yoktur.

Kedi Tırmalaması Sonrası Kuduz Bulaşırsa, Belirtileri Ne Olur?

Kedi tırmalaması sonrası kuduz bulaşması çok nadir olmakla birlikte bulaş gerçekleşirse hastalık çoğu zaman ilk aşamada belirsiz ve hafif şikâyetlerle başlar. Virüs, sinir sistemini hedef aldığı için erken dönemde ateş, hâlsizlik, baş ağrısı ve kas ağrıları görülebilir. Bu dönem genellikle gribal enfeksiyonlarla karıştırılabilir. 

Kuduzun kuluçka süresi çoğu vakada 1–3 ay arasında değişmekle birlikte, bazı durumlarda 1 hafta ila 1 yıl içinde de ortaya çıkabilir. Dünya Sağlık Örgütü bu süreyi yaranın yerine, virüs miktarına ve bağışıklık durumuna bağlı olarak değişken kabul etmektedir.

İlerleyen evrede daha ciddi sinir sistemi belirtileri gelişir. Bu dönemde huzursuzluk, aşırı sinirlilik, yutkunmaktan korkma (hidrofobi), kas spazmları, yutma güçlüğü ve bilinç değişiklikleri dikkat çeker. Kuduzun en karakteristik bulgularından biri, boğaz kaslarında istemsiz kasılmalar nedeniyle kişinin su içmekten korkmasıdır. Cleveland Clinic kaynağına göre, bu aşamadan sonra hastalık çok hızlı ilerler ve tedavi edilmezse ölümle sonuçlanır.

Belirtiler ortaya çıktıktan sonra şu an için kuduzun etkin ve kesin bir tedavisi yoktur. Bu nedenle en önemli nokta, kedi tırmalaması sonrası tedavi adımlarını aksatmadan uygulamak ve aşıyı zamanında yaptırmaktır. Kuduz geliştiğinde görülen bulgular geri döndürülemez; bu yüzden her şüpheli temas sonrası vakit kaybetmeden hekim değerlendirmesi gerekir. 

Kedi Tırmalamasında Doktora Gidilmesi Gereken Durumlar

Kedi tırmalaması sonrası doktora gidilmeli mi? sorusu en çok merak edilen konulardan biridir. Her çizik ciddi değildir, bazı durumlar ise acil değerlendirme gerektirir. İşte mutlaka tıbbi yardım almanız gereken başlıca durumlar:

Derin ve kanamalı yaralar: Özellikle kas veya eklem dokusuna kadar uzanan tırmalamalarda enfeksiyon ve kuduz riski yüksektir.

Kızarıklık, şişlik veya iltihap: Yaranın çevresinde hızla artan kızarıklık, şişlik ya da irin oluşumu varsa bakteriyel enfeksiyon ihtimali vardır.

Ateş ve hâlsizlik: Tırmalamadan kısa süre sonra ateş, titreme ya da genel hâlsizlik gelişmesi sistemik enfeksiyon belirtisi olabilir.

Yüz ve göz bölgesi yaralanmaları: Sinir sistemi yakınlığı ve hızlı yayılım riski nedeniyle acil değerlendirilmelidir.

Aşısız veya sahipsiz kediyle temas: Kuduz açısından en riskli durumlardır. Sağlık Bakanlığı Kuduz Profilaksi Rehberi bu durumlarda aşı ve immünglobulin uygulamasını zorunlu kabul eder.

Çocukların tırmalanması: Çocukların bağışıklık sistemi daha hassas olduğundan ve yaraları çabuk enfekte olabildiğinden gecikmeden doktora gösterilmelidir.

Tetanoz riski: Tırmalama derin ve kirli bir yaraya yol açtıysa tetanoz aşısı da gerekebilir. Cleveland Clinic kaynağı, bu tür yaralanmalarda hem kuduz hem de tetanoz aşısının gündeme alınabileceğini belirtir.

Yukarıda sayılan durumlardan biri geçerliyse riski küçümsemek yerine, en güvenli adım olarak vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız.

Kedi Tırmalamasında Kuduz Tehlikesine Karşı Kedi Bakımı, Aşılama ve Temizliği

Kedilerde düzenli kuduz aşısı hem hayvanın hem insanın güvenliği için zorunludur. Aşı, kedilerin kuduz taşıyıcısı olmasını engeller ve tırmalama ya da ısırma durumlarında insanlara hastalığın bulaşma ihtimalini ortadan kaldırır. Sağlık Bakanlığı rehberine göre evcil kedilere yılda bir kez kuduz aşısı uygulanmalıdır.

Kedilerde kuduz riskini azaltmak için şu adımlar atılmalıdır:

• Kedinin kuduz aşısı düzenli yaptırılmalı.

• Dışarıya çıkan kediler için aşı takvimi kesinlikle aksatılmamalı.

• Ev kedileri sokak hayvanlarıyla temas ediyorsa düzenli sağlık kontrolleri sıklaştırılmalı.

• Temastan sonra mutlaka eller sabunlu suyla yıkanmalı.

• Çocukların kediyle oynadıktan sonra ağız ve gözlerine dokunmaları engellenmeli.

Veteriner hekimler, kuduz riskini en aza indirmek için kedilerin sadece kuduz değil, diğer temel aşılarını da düzenli olarak yaptırmayı tavsiye eder. Kedinizin parazit tedavilerini aksatmamak, hijyen kurallarına dikkat etmek ve sağlık muayenelerini periyodik olarak yaptırmak önemlidir. 

Kedi Tırmalaması Sonrası Yapılacaklar

Panik yapmadan ama vakit kaybetmeden doğru adımları atmak gerekir. İlk müdahale hem enfeksiyon riskini hem de kuduz ihtimalini azaltır. İşte adım adım yapmanız gerekenler:

Healthline kaynağı, ilk yardımın en önemli adımının sabunlu suyla yıkama ve ardından profesyonel tıbbi değerlendirme olduğunu özellikle vurgulamaktadır.

• Yarayı hemen bol sabun ve suyla yıkayın. En az 15 dakika süreyle temiz su altında tutmak, virüs ve bakterilerin dokudan uzaklaştırılmasına yardımcı olur.
• Dezenfekte edin. Temizlikten sonra antiseptik solüsyon (iyot veya alkol bazlı) uygulayın.
• Kanamayı kontrol edin. Kanama varsa steril bir gazlı bezle hafif baskı yaparak durdurun.
• Yanlış yöntemlerden kaçının. Kolonya, tütün, kahve gibi maddeler sürmeyin; yarayı yakmayın.
• Doktora başvurun. Kuduz aşısı, tetanoz aşısı ya da antibiyotik gerekip gerekmediğini yalnızca hekim belirleyebilir.

Kedi tırmalaması sonrası yara bakımı evde başlar, ancak tedavi mutlaka bir sağlık kuruluşunda tamamlanmalıdır. Basit görünen çizikler bile enfeksiyon veya kuduz açısından risk taşıyabileceği için ihmal edilmemelidir.

Sık Sorulan Sorular

Kedi tırmalaması, kuduz riski açısından göz ardı edilmemelidir. Bunun temel nedeni kuduzun ihmal edildiğinde dönüşünün olmamasıdır. İşte kedi tırmalaması sonrası en çok merak edilenler… 

Kedi tırmalaması iz bırakır mı?

Kedi tırmalaması sonucu derin yaralar oluşmuşsa kalıcı izler görülebilir. Çizik, yüzeysel ve ciltte hafif bir kesik şeklindeyse birkaç gün içinde kabuklanarak iyileşir. İyileşme sürecinde doğru bakım iz kalma riskini azaltır. Yarayı temiz tutmak, doktor önerisiyle nemlendirici krem kullanmak ve yara kapanırken kabuğunu koparmamak önemlidir. Güneş ışığına maruz kalan bölgelerde izler belirginleşebileceğinden yaranın üzerini kapatmak ya da güneşten koruyucu ürünler kullanmak faydalı olur.

Kedi tırmalaması kaşıntı yapar mı?

Kedi tırmalaması sonrası hafif kaşıntı normaldir. Bu durum genellikle ciltteki küçük hasar ve iyileşme süreciyle ilgilidir. Kaşıntının giderek artması, kızarıklık veya şişlikle birlikte görülmesi enfeksiyon belirtisi olabilir. Yarayı kaşımak hem iyileşme sürecini uzatır hem de enfeksiyon riskini artırır. 

Kedi tırmalaması uyuz yapar mı?

Kedi tırmalaması genellikle uyuz yapmaz. Uyuz, Sarcoptes scabiei adı verilen parazitin neden olduğu bir deri hastalığıdır ve doğrudan tırmalamayla bulaşmaz. Kedilerde görülen bazı dış parazitler nadiren insana geçebilir. Bu durumda ciltte kaşıntı ve kızarıklık oluşabilir, fakat vakalar oldukça seyrektir. Kediden insana uyuz bulaşma riski düşük olmakla birlikte parazit taşıyan hayvanlarla yakın temas eden kişilerde ihtimal göz önünde bulundurulmalıdır.

Kedi tırmalaması yaralanmalarında ne yapmalı?

• Yarayı bol sabunlu suyla en az 15 dakika yıkayın, ardından antiseptik solüsyonla dezenfekte edin.
• Kanama varsa temiz bir gazlı bezle baskı yapın.
• Steril bandaj kullanın.
• Yaraya tahriş edici maddeler sürmeyin.

Özellikle yüz, göz ve eklem bölgelerindeki yaralanmalarda, sahipsiz kedilerden kaynaklanan tırmalamalarda mutlaka doktora başvurun. Hekim, kuduz ve tetanoz aşısı gerekip gerekmediğine karar verecektir.

Kedi tırmığı hastalığı nasıl bulaşır?

Kedi tırmığı hastalığı, kedilerin taşıdığı Bartonella henselae bakterisinin tırmalama ya da ısırık yoluyla cilde geçmesiyle bulaşır. Genellikle hafif ateş, çizik bölgesinde kızarıklık ve lenf bezi şişmesiyle seyreder.

Kuduzdan farklıdır çünkü bakteriyel bir enfeksiyondur; kuduz ise Lyssavirus kaynaklı viral bir hastalıktır. Her ikisi de kedi tırmalaması sonrası bulaşabileceği için, her temas sonrası yara temizliği yapmak ve şüpheli durumlarda doktora başvurmak önemlidir.
Kaynaklar:

https://www.verywellhealth.com/what-did-the-cat-can-drag-in-1958916

https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/animal-bites-and-rabies

https://www.healthline.com/health/infection/my-cat-scratched-me-should-i-be-worried

https://health.clevelandclinic.org/cat-bites-scratches

https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/rabies

https://www.sf.gov/prevent-getting-rabies-after-animal-bite-scratch-or-exposure

https://www.klimik.org.tr/wp-content/uploads/2018/10/Kuduz-Aşıları-Necla-TULEK.pdf

https://ekutuphane.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/Kuduz_Profilaksi_Rehberi.pdf