Kedilerin böbrekleri kan basıncının kontrol edilmesinde, hormon üretilmesinde, kırmızı kan hücrelerinin üretimi için kemik iliğinin uyarılmasında ve kandaki atıkların vücut dışarısına atılmasında aktif olarak görev yaparlar. Zamanın ilerlemesi ve kedilerin yaşlanması ile birlikte böbreklerin fonksiyonlarında çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir ve kedilerde böbrek hastalıkları oluşmaya başlayabilir. Tedavi edilmediklerinde ciddi sonuçlara neden olabilen böbrek hastalıkları akut ya da kronik olarak ortaya çıkabilir. Kronik olduklarında genellikle kesin şekilde tedavi edilemeyen ancak yol açtıkları şikayetlerin yönetilebildiği böbrek hastalıklarından biri de böbrek yetmezliğidir.
Kedilerde böbrek yetmezliği genellikle orta yaşlı - yaşlı kedilerde görülmekle birlikte bu hastalıkla dünyaya gelen yavruların olduğu da bilinmektedir. Yaşlılığın yanı sıra maruz kalınan travmaların, toksinlerin ve enfeksiyonların da kedilerde böbrek yetmezliği nedenleri arasında yer aldığı ifade edilebilir. Bu yazımızda kedilerde böbrek yetmezliği belirtileri nelerdir?, kedilerde böbrek yetmezliği neden olur? ve kedilerde böbrek yetmezliği iyileşir mi? gibi önemli soruların yanıtlarını paylaşacağız.
En temel şekilde böbrek fonksiyonlarının kaybedilmesi şeklinde tanımlanabilen böbrek yetmezliği; akut veya kronik formda karşımıza çıkabilen bir hastalıktır.
Kedilerde akut böbrek yetmezliği; birkaç gün veya birkaç hafta içerisinde aniden gelişebilir, tüm yaş gruplarında ortaya çıkabilir. Genellikle karın bölgesine alınan bir travma, zehirlenme, böbrek enfeksiyonları, vücudun hızla su kaybetmesi veya böbreklere giden kan akışının farklı nedenlerle azalıp bloke olması gibi durumlardan kaynaklanır. Kedilerde akut böbrek yetmezliği hızlı müdahale edilip doğru tedavi uygulandığı takdirde büyük oranla geri döndürülebilir. Ancak söz konusu kronik böbrek yetmezliği olduğu takdirde, ki kedilerde böbrek yetmezliği dendiğinde büyük olasılıkla kronik böbrek yetmezliğinden bahsediliyordur, durumun tedavisi de oluşum mekanizması da farklılaşır.
Kedilerde kronik böbrek yetmezliği, kedilerde kronik böbrek hastalığı olarak da tanımlanır. Yaşlı kedileri en sık etkileyen rahatsızlıklardan biridir, zaman içerisinde ilerler ve kötüleşir. Bu kötüleşme hızı ve derecesi kediden kediye değişiklik gösterebilir. Kronik böbrek yetmezliği olan kedilerin tedavisinin kesin olarak yapılması çoğunlukla mümkün değildir, diğer bir deyişle kedilerde böbrek yetmezliği olduğunda hastalık büyük ihtimal tamamen iyileştirilemez. Ancak belirtilerinin ve nedenlerinin doğru belirlenmesi sonucu oluşturulan tedavi planları ile kedilerin yaşam konforu artırılabilir ve şikayetleri kontrol altına alınabilir. Yazımızın bundan sonraki bölümünde böbrek yetmezliği detaylarında hastalığın kronik türü ile ilgili bilgi aktaracağız.
Kedilerde böbrek yetmezliği; böbreklerde uzun süreli, geri dönüşü olmayan ve bu organların fonksiyonlarını bozarak atık ürünlerin kandan uzaklaştırılamamasına yol açan hasarlar oluştuğunda ortaya çıkar. Çoğu durumda kesin nedeni tam olarak bulunamaz. Etkilenen böbreklerden alınan örnekler sıklıkla fibroz ve enflamasyon karışımını gösterir. Her ne kadar kesin nedenleri bilinmese de bazı nedenlerin hastalık oluşumunda etkili olabileceği kabul edilir.
Böbrek dokusunun kademeli olarak sıvı dolu kistlerle kaplandığı kalıtsal nitelik taşıyan polikistik böbrek hastalığı, kullanılan ilaçlar, zehirlenmeler, böbrek tümörleri, böbreklerin bakteriyel enfeksiyonları, böbreklerde kanı süzmekle görevli olan kısımların uzun süreli iltihaplanması, doğumsal anomaliler, travmalar, kandaki düşük potasyum seviyesi, kanda kalsiyum oranının fazla olması gibi faktörler kedilerde böbrek yetmezliği nedenleri arasında yer alabilir. Nadir de olsa altta yatan nedenin tespit edilebilmesi ile hastalığın tedavi edilebilmesi ve ilerlemesinin durdurulması mümkün olabilir.
Kedilerde böbrek yetmezliği dört temel evrede incelenir. Bu evreler kedilerde böbrek yetmezliği belirtileri üzerinde etkilidir. Evreler belirlenirken veteriner hekimler laboratuvar testleri, kedilerin hastalık belirtileri ve fiziki muayene sonuçları doğrultusunda hareket ederler. 1. evrede böbrekler zarar görür ancak kanın yetersiz filtrelenmesi sonucu toksin birikimi olarak tanımlanabilen "azotemi" bu aşamada henüz oluşmamıştır. Evre 1, tedavinin başarı şansının en yüksek olduğu aşamadır. Yine de kedide belirti görülmediği için hastalığın bu evrede teşhis edilip tedavisine yönelik planlama yapılması pek mümkün olmaz. 2. evrede böbrekler atıkları çok daha yavaş süzmeye başlar, kanda atık kimyasallar birikir ve yine henüz belirgin bir belirtiye rastlanmayabilir. Evre 2 kapsamında idrarda su miktarı artabilir ve idrar hacmi yükselebilir. 3. evrede filtreleme fonksiyonu iyice yavaşlar, kandaki kimyasal oranları artar ve artık belirtiler başlar. 4. evre son evredir. Kanda atık ürünlerin birikimi hızlanır ve belirtiler ağırlaşarak kedilerin kendilerini hasta hissetmesine ve davranışlarında farklılaşma oluşmasına neden olur.
Veteriner hekimler böbrek rahatsızlığı olan kedilerin hastalık sınıflandırmasında yüksek tansiyon ve idrarda protein varlığını da dikkate alabilirler. Kronik böbrek rahatsızlıkları olan kedilerin yaklaşık %20'sinde yüksek tansiyon oluşumu gözlenir. Yüksek tansiyon böbreklerin daha çok hasar almasına neden olabilir ve aynı zamanda kan damarlarına, gözlere ve beyne zarar verebilir. İdrarda protein bulunması ise vücut genelinde iltihaplanmaya, metabolik hastalıklara, kansere veya enfeksiyona işaret edebilir. İdrar testleri ile idrardaki protein oranı belirlenebilir.
Kedilerde böbrek yetmezliği belirtileri genellikle, kedilerde farklı kronik hastalıklar olmadığı sürece, hastalık 3. ve 4. evresine ulaşılana kadar bariz bir nitelik taşımaz. Evrelere göre belirtiler farklılaşır ve ağırlaşır. En sık görülen belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
Kedilerde böbrek yetmezliği son evre belirtileri kedilerin kendilerini çok hasta hissetmesi, enerjilerini ve isteklerini kaybetmesi ile karakterizedir. Genel anlamda ciddi sağlık sorunları ile yüzleşildiği bu evrede başlanan tedavilerin başarı oranlarının çok yüksek olmadığı bilinir. Hastalığın tedavisine geçilmediği takdirde ise kedilerde böbrek yetmezliği ölüm ile sonuçlanabilir.
Veteriner hekimler tanı koymak için kan testlerine ve idrar testlerine ek olarak röntgen, ultrason ve biyopsi gibi yöntemlere başvurabilirler. Böbrek hastalığının teşhis edilmesi halinde nedenler araştırılır ve tedavi planlaması da nedenlere göre yapılır. Hastalık erken dönemde teşhis edildiğinde tedavi edilme şansı daha yüksek olur.
Kediye özel tedavi planlaması yapıldığında, kedilerin böbrek fonksiyonları %5 dolayında olsa dahi uzun süre hayatta kalabilirler. Önerilen tedavi süreçleri hastalığın evresine göre değişiklik gösterebilir. Yüksek tansiyon ve idrar yolu enfeksiyonları gibi komplikasyonların belirlenmesi ve tedavi edilmesi önemlidir. Hastalığın tüm evrelerinde kedilerin temiz suya erişimini sağlamak ve yeterli derecede beslenmelerini sağlamak gerekir. Kronik böbrek rahatsızlığı olan kedilerin nasıl beslenmeleri gerektiği hakkında veteriner hekimlerden mutlaka bilgi alınmalıdır. Genel olarak böbreklerin desteklenmesi için daha az protein içeren, sodyum ve fosfor bakımından zengin gıdaların tüketilmesi önerilir. Ek olarak Omega 3 yağ asitlerinin alımının da artırılması önemlidir. Omega 3 yağ asitleri içeren takviyelere buradan ulaşabilirsiniz. Tüm takviyelerde olduğu gibi veteriner hekimlerin görüşlerini almalısınız.
Böbrek hastalığı olan tüm kediler düzenli olarak veteriner hekimlerce muayene edilmelidir. Muayeneler esnasında kan basınçlarının ölçülmesi, vücut ağırlıklarının ve hidrasyon derecelerinin değerlendirilmesi, kan ve idrar testlerinin yinelenmesi gibi adımlar yerine getirilmelidir. Hastalığın erken evrelerinde veteriner hekim ziyaretlerinin 3-6 ayda bir, ilerleyen evrelerinde ise 1-3 ayda bir yapılması ihmal edilmemelidir. "Kedilerde böbrek yetmezliği tedavi edilir mi?" sorusuna kesin bir yanıt vermek ise zordur. Hastalığın teşhis edildiği evre, hastalığın nedeni, kedinin genel sağlık durumu gibi birçok değişken bu sorunun yanıtını etkileyebilir. Bu hastalığın tamamen geri döndürülmesinden ziyade tedavilerde hastalığın yol açtığı şikayetlerin azaltılması ve ilerlemesinin durdurulması hedeflenir. Henüz etkinliği kesin olarak ispatlanamasa da günümüzde kedilerde böbrek hastalıklarında kök hücre tedavileri de denenmektedir. İlerleyen yıllarda bu tedavi yöntemi ile ilgili çalışmaların netleşmesi ve daha çok kedinin hayata tutunması için bir imkan sağlanması amaçlanmaktadır.
Evcil hayvan sağlığı ve ürünleri dâhil olmak üzere sağlık, tekstil, gıda, dekorasyon ve kozmetik gibi sektörlerde, Türkiye ve dünya genelinde marka bilinirliği yüksek firmalar için içerik üretimi gerçekleştiren Deniz Öz, sosyal medya içerik stratejisi alanında da uzmanlaşmıştır. 2020 yılından bu yana Petlebi.com blog sayfası için düzenli olarak içerik üretmektedir.
