Kedileri Saksıdan Nasıl Uzak Tutabiliriz?

Kedinizin; büyük bir hevesle baktığınız saksı bitkisine tırmandığını, toprağı patileriyle eşelediğini ya da saksıyı devirdiğini gördüğünüzde “Kediler saksıdan nasıl uzak tutulur?” diye düşünmeniz çok doğal. 

Birçok kedi evdeki saksıları keşfetmekten, toprağı kazmaktan ya da yapraklarla oynamaktan keyif alır. Bu durum çoğu zaman yaramazlıktan ziyade kedilerin doğasında bulunan keşif, oyun ve çevreyle etkileşim ihtiyacının bir sonucudur.

Yine de saksı toprağının etrafa saçılması, bitkilerin zarar görmesi, daha da önemlisi zambak, fil kulağı (Alocasia spp.), Angelica ağacı (Aralia spinosa) ve siklamen (Cyclamen spp) gibi bazı bitkilerin kediler için toksik risk taşıması ihtimali nedeniyle bu durum göz ardı edilemez. Bir de saksıların devrilme ihtimali var, kedilerin güvenliği için de bu alışkanlığın kaldırılması gerekir.

Kedileri saksıdan uzak tutmak, kediyi cezalandırmak yerine saksıyı cazip olmaktan çıkarmak ve kedinin ihtiyaçlarını başka alanlarda karşılayarak davranışı yönlendirmekle mümkündür. Her kedinin mizacı, enerjisi ve çevreye verdiği tepkiler farklıdır. Dolayısıyla bir evde işe yarayan yöntemin her evde aynı sonucu vereceğini düşünmek gerçekçi olmayacaktır. 

Dikkat: Ev bitkilerinin güvenliği bitkinin türü, varyetesi, miktarı ve kedinin temas biçimine göre değişebilir. Bitki adları günlük kullanımda karışabildiği için, bir bitkinin güvenliğini değerlendirirken bilimsel adı (Latince adı) ile kontrol yapılması önerilir. Şüphe durumunda bitkiyi toksik kabul edip erişimi kısıtlamak daha güvenli bir yaklaşımdır.

Kediler Neden Saksılara İlgi Duyar?

Patileriyle toprağı dağıtmak, kediler için hem doğal tuvalet davranışlarının bir uzantısı hem de çevreyi tanımanın bir yoludur. Bu davranışların arkasında içgüdüsel motivasyonlar bulunur. ASPCA gibi güvenilir kaynaklara göre, ev içindeki birçok istenmeyen davranışın temelinde kedilerin oyunlarla tatmin edilemeyen avlanma ve keşif içgüdüleri yer alır.

Saksılar kedinin gözünde saklanılabilecek, içinden hareket eden küçük canlılar çıkabilecek ya da keşfedilmeyi bekleyen alanlardır. Hafif hava akımıyla kımıldayan yapraklar ise kedinin av takibi refleksini harekete geçirir. Bu durum pençe atma ve saksı çevresinde ani sıçrama gibi hareketlerle kendini gösterebilir. 

Ev ortamındaki uyarıcı düzeyi de kedinin saksılara gösterdiği ilginin yoğunluğunu etkiler. Gün içinde yeterince oyun oynayamayan, zihinsel olarak meşgul olmayan kediler yeni kokulara, dokulara ve nesnelere daha fazla yönelir. Toprağın kokusu, bitkinin yapısı ve saksının formu bu merakı besleyebilir.

Bazı kediler saksıyı, kum kabına benzerliği nedeniyle geçici bir tuvalet alternatifi gibi algılayabilir. Kum kabının konumu, temizliği ya da kullanılan kum kedinin beklentisini karşılamadığında saksılar daha cazip hâle gelebilir. 

Ayrıca kediler, keyif aldıkları veya ilgi gördükleri davranışları tekrar etmeye eğilimlidir. Saksıyla etkileşim sırasında olumlu bir deneyim yaşayan bir kedi, bu davranışı zamanla alışkanlık hâline getirebilir.

Kedileri Saksıdan Uzak Tutmanın Doğal ve Güvenli Yöntemleri

Önemli: Toprak ve saksı içeriği de kediler için sorun yaratabilir. Bazı gübreler, pestisit kalıntıları, perlit gibi hafif parçacıklar, küf oluşumu ve mantar sivrisineği kaynaklı nemli ortam, kediniz toprağı eşelediğinde ya da yalamaya çalıştığında ağız–mide tahrişi ve sindirim problemleri gibi istenmeyen durumlara zemin hazırlayabilir.

Kedileri saksıdan uzak tutarken amaç, bitkileri korurken kedinin canını yakmadan ve onu korkutmadan davranışı yönlendirmektir. Bunun için saksıyı yasaklı hâle getirmek yerine cazibesini azaltmak gerekir.

Kediler için rahatsız edici olan bazı kokular, saksı çevresinde yumuşak bir sınır çizmek için kullanılabilir. Bazı veteriner davranış kaynaklarında, portakal ve limon gibi narenciye kokularının saksı etrafında hafif bir caydırıcı etki yaratabildiği belirtilmektedir. Uçucu yağlar kullanılmamalıdır.

Toprak yüzeyinin dokusunu değiştirmek de etkili bir yöntemdir. Kediler genellikle yumuşak ve kazması kolay zemine yönelir. Saksı toprağının üstünü düzgün kenarlı ince dekoratif taşlar veya su geçiren ince bir kaplama ile örtmek, toprağın cazibesini ve kedinizin kazma ve eşeleme isteğini azaltabilir. 

Saksının etrafına yerleştirilen hafif bariyerler de doğrudan teması zorlaştırabilir. Saksı ağzına çok yakın olmayacak şekilde kullanılan destek çubukları, dekoratif halkalar ya da bitki kafesleri, kedinin toprağa rahatça ulaşmasını engeller. 

En önemli adımlardan biri de kedinin dikkatini alternatif alanlara yönlendirmektir. Tırmalama tahtası, oyun alanları ve interaktif oyuncaklar, kedinin enerjisini saksılar dışında harcamasına yardımcı olur. 

Bu yöntemlerin çoğu anında sonuç vermez, zaman içinde etkisini gösterir. Birden fazla yaklaşımı birlikte ve tutarlı şekilde uygulamak, kedinizin yeni düzene alışmasını kolaylaştırır ve kalıcı sonuçlar elde etmenizi sağlar. 

Kedileri ve Saksıları Korumak İçin Evde Alınabilecek Tedbirler

Hızlıca yapılması gerekenler:

• Toksik bitkileri kaldırın.
• Saksıyı güvenli konumlandırın.
• Toprağı ince bariyerle kapatın.
• Oyun ve çevresel zenginleştirme sağlayın.
• Kum kabı koşullarını iyileştirin.

Davranışı değiştirmeye çalışmak kadar, ortamı yeniden düzenlemek de kalıcı çözümler sunar. Saksıların konumu, yüksekliği ve çevresindeki eşyalar, kedinizin bu alanlara ne kadar kolay erişebileceğini belirler. Kolay atlanabilen sehpalar, pencere önleri ve boş raflar, kediler için davetkâr geçiş noktalarıdır.

Güvenli olduğundan emin olunan bitkileri daha yüksek ve erişimi zor alanlara taşımak çoğu zaman ilk işe yarayan adımdır. Askılı saksılar, duvara monte raflar veya kedinizin zıplama mesafesinin biraz üzerinde konumlandırılan bitkiler, doğrudan toprağa ulaşma ihtimalini azaltır. Cats.com’da da bu yaklaşımın hem bitkiler hem kediler için daha güvenli bir düzen sağladığı vurgulanır. 

Saksıların dengesini artırmak da önemlidir. Geniş ve sağlam saksı altlıkları devrilme riskini azaltırken, saksının çevresine yerleştirilen ağır ve sabit objeler kedinin manevra alanını daraltır. Evdeki zıplama ve tırmanma rotalarını gözden geçirmek de bu düzenlemelerin bir parçasıdır. 

Mobilyaların yerini küçük dokunuşlarla değiştirmek, saksıyı farklı bir odaya almak veya erişimi önlemek, sürekli müdahaleden çok daha sürdürülebilir çözümler sunar. 

Bitki yemeyi seven bir kedi için kedi çimi kullanmak da bu isteğin yönlendirilmesinde etkili olabilir. 

Tüm bu düzenlemeleri yaparken bitkilerin günlük bakımını zorlaştırmayacak pratik çözümleri tercih etmek, uzun vadede kolaylık sağlar.

Kediyi Saksılardan Uzaklaştırırken Yapılmaması Gereken Hatalar

Saksı toprağını eşeleyen ya da bitkilerin etrafında dolaşmayı seven bir kediyle yaşarken bazen sabrınız zorlanabilir ve hızlı çözümlere yönelmek isteyebilirsiniz. Yine de bazı yöntemler, sorunu çözmek yerine daha da büyütebilir, dikkatli olmalısınız.

• Kediyi korkutmaya çalışmak, bağırmak ya da ani hareketlerle ürkütmek kısa vadede işe yarıyor gibi görünse de uzun vadede stresi artırır. Kediniz, saksıdan değil sizden uzak durmayı öğrenebilir.
• Cezalandırma da benzer şekilde etkisizdir. Kediler, cezayı davranışlarıyla doğrudan ilişkilendiremez. Bu durum yalnızca güvensizlik yaratır ve davranışın gizli şekilde devam etmesine yol açabilir.
• Keskin kokulu veya tahriş edici maddeler kullanmak da risklidir. Biber, yoğun sirke ya da kimyasal spreyler kedinin solunum yollarını, gözlerini ve cildini tahriş edebilir. 
• Saksının yerini sürekli değiştirmek ise ev düzenini öngörülemez hâle getirir. Bu durum özellikle hassas kedilerde stresin artmasına neden olabilir ve davranışı azaltmak yerine yoğunlaştırabilir.

Saksı Problemi Davranışsal Bir Sorun mu, Ne Zaman Destek Gerekir?

Kedilerin zaman zaman saksı toprağını eşelemesi veya yapraklarla oynaması çoğu ev kedisi için normal kabul edilir. Davranış kısa süreli ve seyrekse, kedinizin genel hâli iyiyse genellikle ciddi bir sorun olarak değerlendirilmez.

Saksılara ilgi giderek artıyor, takıntı hâline geliyor ya da toprak yeme davranışı eşlik ediyorsa daha dikkatli olmak gerekir. Toprak yeme, bazı kedilerde merakla sınırlı kalırken bazılarında pika adı verilen ve besin olmayan maddeleri yeme eğilimiyle ilişkili olabilir. Benzer durumda veteriner hekimin görüşü alınmalıdır.

Ek olarak taşınma, evdeki rutin değişiklikleri, yeni bir bireyin veya hayvanın gelmesi gibi durumlar kedilerde stres yaratarak bu tür davranışları artırabilir. Yetersiz oyun ve zihinsel uyarım da saksılara yönelimi güçlendiren etkenler arasındadır.

Toprak yeme veya bitki çiğneme davranışına kusma, ishal, hâlsizlik ya da iştah kaybı eşlik ediyorsa ya da kediniz saksıyı tuvalet alternatifi olarak kullanmaya başlamışsa veteriner hekiminizle görüşmek en güvenli yaklaşımdır. 

Sık Sorulan Sorular

Kedi davranışları bazen kafa karıştırıcı, bazen de endişe verici olabilir. Aşağıda, bu rehberde ele aldığımız konuları tamamlayan ve kedi sahiplerinin en sık sorduğu soruların kısa yanıtlarını bulabilirsiniz.

Kediler saksı toprağını neden yer?

Bazı kediler toprağı merak, oyun isteği veya yeni bir tat-aroma keşfetme dürtüsüyle deneyebilir. Ancak ısrarlı ve sık toprak yeme davranışı, besin olmayan maddeleri yeme eğilimi, can sıkıntısı, stres ya da altta yatan bir sağlık sorunu ile ilişkili olabilir. Böyle bir durum fark ettiğinizde, özellikle de kusma, ishal veya iştah değişikliği eşlik ediyorsa, veteriner hekiminizle görüşmeniz gerekir. 

Saksıdaki bitkiler kediler için tehlikeli olabilir mi?

Evet. Evde yaygın olarak kullanılan bazı süs ve iç mekân bitkileri kediler için toksik olabilir; yenmesi durumunda ağızda tahriş, kusma, ishal, nörolojik belirtiler veya organ hasarı gibi sonuçlar ortaya çıkabilir. Hangi bitkilerin toksik, hangi bitkilerin kediler için güvenli olduğunu kontrol etmek önemlidir.

Kediler için tamamen güvenli olan ev bitkileri var mı?

Kedi dostu olarak kabul edilen, toksik olmayan pek çok iç mekân bitkisi bulunur. Areka palmiyesi (Dypsis lutescens), dua Çiçeği (Calathea), Boston Eğreltisi (Nephrolepis exaltata) türleri gibi bitkiler pek çok kaynakta kediler için güvenli seçenekler arasında sayılır. Yine de her bitkiyi eve almadan önce ismine göre toksisite durumunu kontrol etmek ve kediniz çok çiğniyorsa mide rahatsızlığı açısından onu gözlemlemek en güvenli yaklaşımdır. 

Yavru kedilerde saksı ile oynama davranışı geçici midir?

Yavru ve genç kediler, keşif ve oyun dönemlerinde çevrelerindeki her şeye daha yoğun ilgi gösterir. Saksılar da bu keşfin bir parçasına dönüşebilir. Yaş ilerledikçe, yeterli oyun imkânı ve çevresel uyaran sağlandığında bu davranış çoğu kedide daha yönetilebilir ve seyrek hâle gelebilir.

Kedinin saksıya ilgisi tuvalet ihtiyacıyla ilgili olabilir mi?

Evet, bazı kediler için saksı toprağı, kum kabına benzer bir doku sunduğu için tuvalet alternatifi olarak algılanabilir. Kum kabının yeri, temizliği, kullanılan kumun dokusu veya tuvaletin kediniz için yeterince cazip olmaması, onu saksıya yöneltebilir. 

Kediniz saksıya tuvaletini yapmaya başladıysa, önce kum kabı koşullarını gözden geçirmek ve eş zamanlı olarak bitkileri erişimi daha zor, güvenli alanlara taşımak gerekir. Sorun devam ediyorsa veteriner hekiminizle görüşmek faydalı olacaktır.

Kaynaklar:

https://www.aspca.org/pet-care/animal-poison-control/cats-plant-list

https://www.chewy.com/education/cat/training-and-behavior/how-to-keep-cats-away-from-plants

https://www.worldsbestcatlitter.com/blog/how-to-keep-cats-away-from-plants/

https://cats.com/keep-cats-out-of-plants

https://www.aspca.org/news/expert-tips-gardening-pets